Kərbəla hadisəsi zamanın və məkanın fövqündə dayanan bir hadisədir. Çünki bu hadisəni yaradan şəxslər, ümumbəşər dəyərlərin qorunması və cəmiyyətdə dirçəldilməsi uğrunda şəhidlik zirvəzinə ucalmışlar. Ümumiyyətlə dünyada baş verən hadisələr iki hissəyə bölünür: birincisi müqəddəs məqsədlər uğrunda baş verən hadisələr və digəri qeyri müqəddəs amallara söykənən hadisələr. Birinci növ hadisələr, insanların idiologiyasında və hətta praktiki həyatlarında əbədi olaraq yaşayır, çünki İlahi və müqəddəsdirlər. İkinci növ hadisələr isə məhdud zaman kəsimində və müəyyən məkanda, müvəqqəti olaraq öz təsirini göstərir və sonra yalnız tarixin səhifələrində qalır. Kərbəla hadisəsi İlahi və müqəddəs hadisə olduğundan, əsrlərdir ki, qəlblərdə yaşayır və insanların həyatının bir parçasına çevrilmişdir.

 Əgər İslam tarixində baş vermiş “Kərbəla” hadisəsinə diqqətlə nəzər salsaq, gö­rə­rik ki, bir çox İlahi məsələlərdə haqq axtarışında olanlar üçün bu hadisədə gözəl nümunələr vardır. “Kərbəla” hadisəsi haq­qun-nas məsələsində də bəşər üçün kamil bir örnəkdir. İmam Hüseyn (ə) Kərbəla torpağına daxil olduğu zaman həmin tor­paq­lar­dan bir qismini satın aldı ki, həm müqəddəs qanı başqasının mül­künə tökülməsin, həm də onun ziyarətçiləri o həzrəti qəsbi tor­paqda ziyarət etməsinlər. (Bax: Huseyn ibn Məhəmməd Təqi Nuri, “Mustədrəkul-vəsail və mustənbitul məsail”, c. 14, səh. 61)

Kərbəla hadisəsinin olduğu kimi bizim əsrimizə qədər gəlib çatması və qorunub saxlanmasının əsl səbəblərindən biri bu əzə­mət­li hadisədə haqqullah (Allahın haqqı) və haqqun-nasa kamil surətdə riayət edil­məsidir. Əks təqdirdə, bu hadisə də digər tarixi hadi­sə­lər kimi ancaq tarixi kitablarda qalardı. Lakin bu gün Aşura hadisəsi və İmam Hüseynə (ə) olan eşq həm mömin, həm də qeyri-mö­mi­nin qəlbində şölələnir. Bu, haqqullah ilə haqqun-nasa riayət et­mə­yin səmərəsidir və İmam Hüseyn (ə) qiyamının əsasını təşkil edir. İmam Hüseyn (ə) bu hərəkatı ilə Allahın və insanların haqlarının doğru-düzgün şəkildə ödənilməsi mövzusunda bütün bəşəriyyətə gözəl bir nümunə olmuşdur.

İmam Hüseyn (ə), onun vəfalı köməkçiləri və ailə üzvləri hətta Aşura axşamını (Tasua) öz Rəbblərinə ibadət və dua et­mək­lə keçirdilər. Bu isə haqullahın onlar tərəfindən ən çətin vaxt­larda belə tərk edilməməsinə ən aşkar bir dəlildir. Lakin bəzən elə olur ki, insan kiçik bir çətinliklə üzləşdikdə, Allahı unudur və ibadətdən yayınır. Onlar isə bu qədər çətin anlarda Allahı unutmadılar və layiqincə ona bəndəlik etdilər.

Onlar bilirdilər ki, Aşura günü Allah yolunda şəhid ola­caq­lar, məhz buna görə imam Hüseyn (ə) Aşura axşamı öz səha­bələ­rin­dən öhdəsində haqqun-nas (məsələn, kiməsə borcu) olan kəslərdən camaatın haqlarını ödəmələrini istədi. Çünki imam Hüseynin (ə) məqsədi bu idi ki, Allahın hüzuruna getdikdə, özü­nün və səhabələrinin öhdəsində başqalarının heç bir haqqı olma­sın. Bununla da borclarını qaytarmaq məqsədi ilə bir neçə nəfər imam Hüseynin (ə) qoşununu tərk etdi. Yoxsa aşura günü 72 nəfər deyil, neçə yüz nəfər imamın qoşununun tərkib hissəsində olardı. Çünki imam Kərbəlaya, 72 nəfərlə deyil bir neçə yüz insanla gəlmişdi.

İmam Baqirin (ə) buyur­duğu hədis isə bu məsələyə tam şəkildə aydınlıq gətirir:

“Şəhid qanının bir damcısı onun günahlarının kəffarəsidir, amma haqq borcunun (haqqun-nasın) kəffarəsi onun ödən­­məsi­dir.” (Məhəmməd ibn Əli ibn Babəveyh, “Mən la yəhzuruhul-fəqih”, c. 3. səh. 183, hədis 3688)

Bu hədisdən də haqqun-nasın mövqeyi və əhəmiyyəti anlaşılır. Yəni, Allah-taala yanında yerə tökülən ən əziz qan şəhid qanıdır. Şəhadət şəhidin günahlarının bağışlanmasına səbəb olar. Əgər boynunda hər hansı bir insan haqqı varsa, bu qan belə ona nicat verməz.

İmam Sadiqdən (ə) nəql olunmuşdur ki, bir adam ondan əmanətin qaytarılması haqqında soruşdu: “Əhli-beyt (ə) düşmənlərindən (nasibilərdən) hər hansı birini aldadıb əmanətini ona qaytarmamaq olarmı?” Cavabında imam Sadiq (ə) buyurdu:

“Səni etibarlı hesab edən hər bir kəsin, yaxud bir iş üçün səninlə məsləhətləşənin əmanətinə riayət et, hətta o şəxs imam Hüseynin (ə) qatili olsa belə!” (Məhəmməd ibn Yəqub Kuleyni, “Kafi”, c. 8, səh. 267; Məhəmməd ibn Həsən Hürr Amili, “Vəsailuş-şiə”, c. 19, səh. 73)

Beləliklə, haqqun-nas Kərbəla məktəbinin olduqca dəyər verdiyi məsələlərdəndir və Kərbəla məktəbi insanları onun icrasına səsləyir. Hətta haqq sahibi insanın düş­mə­ni olsa belə, haqqı ödənməlidir. Bu da insanın diqqətini haqqun-nasın dəyəri və ona riayət olunmasının vacibliyinə yönəldir.

Dr. Nicat Yəhyazadə