İslam – GIAM

Ədalət nə deməkdir?

Alimlər ədalət anlayışına bu cür tərif vermişlər: ədalət hər şeydə ən əlverişli orta həddi gözləməkdir. Müəyyən bir məsələdə ifrata varmaq (yəni həddi aşmaq) və təfritə yol vermək (yəni lazım olan həddə çatmamış durmaq) ədaləti pozmaq deməkdir. Həm ifrat, həm də təfrit bəyənilməzdir.
Dediklərimizi sadə misallarla sübuta yetirək:
Məlumdur ki, insanda səxavət və əliaçıqlıq gözəl xüsusiyyətlərdən sayılır. Səxavətli şəxs hamı tərəfindən sevilir və möhtərəm bilinir. Səxavətin təfrit halı – simiclik və xəsislik isə insan üçün pis xasiyyət hesab edilir. Habelə, bir kəs ifrat dərəcədə səxavətli olsa, yəni bütün var-dövlətini, evini, geyimlərini və s.-ni camaata bağışlasa, öz yaşayış ehtiyaclarını ödəmək üçün başqalarına möhtac olar, ömrünü səfalət və dilənçilik içində keçirər.
Yaxud məlumdur ki, insanın malik olduğu ən dəyərli nemətlərdən biri nitq qabiliyyətidir. İnsan danışanda da ədaləti gözləməli, hər sözün yerini bilməlidir. Yeri gəldi-gəlmədi uzun-uzadı və mənasız danışmaq insanın hörmətini əksildər, xalq içində ona çərənçi deyərlər. Belə hərəkət ifratçılıqdır. Əksinə, bir kəlmə söz bir insan taleyini həll etdiyi zaman kimsə ağzına su alıb sussa, həm özünü, həm də başqalarını bədbəxtliyə salar. Allah-Təala hər cür ifrat və təfritdən uzaqdır. Çünki bu xüsusiyyətlər onun kamillik və nöqsansızlıq sifətlərinin ziddinədir. Allah-Təalanın bütün sifətlərində və yaratdığı şeylərdə ədalət vardır. Allah rəhmli və bağışlayandır. Onun mərhəməti çox genişdir, amma ifratdan uzaqdır. Allah qəsdən, yaxud bilməyərəkdən bəzi günahlar törətmiş və tövbə etmiş şəxsləri bağışlayar, lakin inadcıl kafirlər və dəhşətli cinayət törətmiş günahkarlar onun mərhəmətindən uzaqdırlar. Allah-Təala qüdrətlidir və bütün aləm Onun qüdrət nişanələri ilə doludur. Lakin Allah öz qüdrətini nümayiş etdirməkdə ifrata yol verməmişdir. Məsələn, Allah dağları daş süxurlarından yaratmış, qızıl və gümüş kimi qiymətli metalları isə yerin təkində gizlətmişdir. Allah böyük dağları saf qızıldan yaratmağa da qadir idi. Amma o, belə etməmişdir. Çünki qızıl dağları insanlara xeyirdən çox ziyan gətirərdi. Düşünün ki, bu halda həmin qızıl dağlarını ələ keçirmək naminə hansı fəlakətlər baş verə, nə qədər qanlar tökülə bilərdi!

Allah zalım deyildir

Ədalət xətkeşin mərkəzindəki müvazinət nöqtəsi kimidir. Xətkeş bu nöqtə üzərində dayanarsa, onun hər iki tərəfi eyni səviyyədə qərar tutar. Əgər müvazinət nöqtəsindən hər hansı tərəfə azacıq meyl edilsə, tərəflərin bərabərliyi pozulacaq. Ədalət nöqtəsində ifrat və təfrit bir-birini tarazlaşdırıb zərərsizləşdirir. Bunların hər hansı birinə meyl etmək – sərhəddi pozmaq, zülm və təcavüz etmək deməkdir. Zülm ədalətin ziddidir. Hər hansı əşyaya layiq olduğu münasibəti göstərməmək ona zülm etmək deməkdir. Nümunə üçün tarixə müraciət edək. Həzrəti Muhəmməd Peyğəmbərin (s.ə.s.) əmisi oğlu və kürəkəni Həzrəti Əlinin (ə) şəxsiyyəti tarix boyunca bəzi təriqət və cərəyanlar tərəfindən ədalətsiz, zülmkar münasibətə məruz qalmışdır. Özlərini müsəlman hesab edən, əslində isə İslamdan uzaq olan «xəvaric» təriqətinin nümayəndələri Həzrəti Əli (ə) ilə düşmənçilik etmiş, onu lənətləmiş, onunla müharibəyə qalxmışlar. Başqa bir təriqətin ardıcılları – əliallahilər isə İmam Əlini (ə) Allah saymışlar. Hər iki tərəf Əliyə (ə) zülm etmişdir. Xəvaric onu təhqir etmiş və hüququnu tapdamışdır. Əliallahilər isə Əlinin (ə) öz etirazına baxmayaraq, onu ifrat dərəcədə yüksəltmiş, malik olmadığı sifətləri və qüdrəti çatmayan işləri ondan tələb etmişlər. Bu zaman onlar hər şeydən əvvəl, Allaha qarşı küfr etmiş, onu insanla eyniləşdirmişlər.

Hər bir zülmün törədilməsinin üç səbəbi ola bilər:

a) Zülmkar qüvvə öz etdiyi işin zülm olduğunu bilmir. Məsələn, bir nəfər gizlincə başqasının pulunu götürüb mənimsəyir, amma bu hərəkətin oğurluq olduğunu bilmir. Əgər bilsəydi, həmin pulu götürməzdi.
b) Zülmkar qüvvə zülm törətməyi pis əməl saymır. Məsələn, insan başqasının pulunu götürərkən oğurluq etdiyini anlayır, amma özünü haqlı sayır. O, belə hesab edir ki, həmin şəraitdə oğurluq etmək günah deyildir.
c) Zülmkar qüvvə məcburiyyət qarşısında qalıb zülm törədir. Məsələn, insan aclıq üzündən oğurluq edir, yaxud başqa bir şəxs onu zorla oğurluğa məcbur edir.
Birinci və ikinci hallarda zülmkar qüvvə elmsiz və cahil, üçüncü halda isə qüdrətsiz və ehtiyaclı olmalıdır. Halbuki, Allah-Təala bu sifətlərin hamısından uzaqdır. Demək, Allahın zülm törətməsi üçün səbəb və şərait yoxdur. Qurani-Kərimdə qəti şəkildə buyurulmuşdur: «Allah zərrə qədər də zülm etməz» (Nisa, 40). «Sənin Allahın heç kəsə zülm etməz» (Kəhf, 49).

İmam Mehdi (ə) haqqında Quran ayələri

Qurani-Kərim ilahi maarifin ən aydın mənbəsi, insanların ehtiyac duyduğu elm və hikmətlərin ən dolğunu və bütünlüklə həqiqətlərlə dolu, keçmiş və gələcək xəbərləri açıqlayan səmavi bir kitabdır. Onda örtülü bir həqiqət yoxdur. Əlbəttə, aləmdəki həqiqətlərin böyük bir qismi ilahi ayələrin dərinliklərində gizlidir. Bu həqiqətlərin gerçəyinə və dərin mənasına yalnız Allahın saleh bəndələri vara bilərlər. Onlar Quran əhli və həqiqi təfsirçilər, yəni Peyğəmbər (s) və onun məsum Əhli-beytidir (ə).

Qurani-Kərimin bir çox ayələrində kainatın ən böyük həqiqətlərindən biri kimi, son ilahi səfirin qıyamı və cahanşümul inqilabına toxunulmuş və bir çox rəvayətlərdə həmin ayələrin təfsiri açıqlanmışdır. Biz burada onlardan bir neçəsini nümunə olaraq qeyd edirik:

1. “Ənbiya” surəsinin 105-106-ci ayələrində buyurulur:

وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ إِنَّ فِي هَذَا لَبَلَاغًا لِّقَوْمٍ عَابِدِينَ

“Həqiqətən, Biz Zikrdən (Tövratdan) sonra Zəburda da yer üzünə yalnız Mənim saleh bəndələrimin sahib olacağını yazmışdıq. Həqiqətən, bu sözdə ibadət edən bir qövm üçün moizə, öyüd-nəsihət var!”

Bu ayədə saleh bəndələrin dünyəvi mükafatından söz açılır. Bu elə bir mükafatdır ki, səadətin təmini, ilahi hökmlərin icrası, bəşəriyyətin qurtuluş və islahı üçün zəmindir. Ayədə “ərz” (yer) sözü mütləq şəkildə bütün dünyaya və yer kürəsinə aid edilir, saleh bəndələrə cahanşümul hökumətin bərpası haqda müjdə verilir. Bu mövzu keçmiş zamanlarda gerçəkləşmədiyindən onun gələcəkdə həyata keçəcəyi gözlənilməlidir. Bu da yalnız imam Mehdinin (ə) cahanşümul hökuməti zamanı baş verəcəkdir.

2. “Nur” surənin 55-ci ayəsində buyurulur:

وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُم فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَن كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ

“Allah aranızda iman gətirib saleh iş görənləri, yalnız Mənə ibadət edən və heç nəyi Mənə şərik qoşmayanları onlardan əvvəlkilər kimi yer üzünə varis edəcəyini, möminlər üçün Özü bəyəndiyi dini möhkəmləndirəcəyini və onların qorxusunu əmin-amanlıqla, arxayınçılıqla əvəz edəcəyini vəd etmişdir. Bundan sonra hər kəs kafir olsa, şübhəsiz ki, əsl fasiqlərdir!”

Bu ayədə də açıq-aydın saleh və yaxşı işlər görən möminlərə müjdə verilir ki, onlar yer üzünün rəhbərliyini əldə edəcək, İslam dini hər tərəfə yayılacaq, qorxu əmin-amanlıq və təhlükəsizliklə əvəz olunacaq, şirkə, fitnə-fəsada son qoyulacaq, Allahın bəndələri azadlıqla yeganə Allaha ibadət edəcək və bütün insanlara höccət tamamlanacaqdır. Belə ki, əgər hər kəs bundan sonra küfr etsə, Allahın itaətindən çıxmış əsl fasiq adlanacaqdır. İmam Baqir (ə) bu ayənin təfsirində belə buyurur: “Yer üzünə varis olacaq saleh bəndələrdə məqsəd imam Mehdi (ə) və dostlarıdır.” (“Təfsiri-Qummi”, c.2, səh.52.)

3. “Qəsəs” surəsinin 5-ci ayəsində buyurulur:

وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ

“Biz istədik ki, o yerdə (məmləkətdə) zəif salınmışlara mərhəmət göstərək və onları (camaata) imam, (yer üzünə) varis edək.”

Bu ayə “Bəni-İsrail” qövmü və fironların məğlubiyyəti ilə əlaqədar nazil olsa da, müxtəlif rəvayətlərdə imam Mehdinin (ə) cahanşümul inqilabı və o həzrətin zühur əsrinə də təfsir edilmişdir. Ayənin mətninə diqqət yetirdikdə, zülmə məruz qalmışların hegemon qüvvələrə hakimiyyətinin müəyyən zaman, məkan və fərdlərə xas olmayan ilahi qanunauyğunluğunu göstərir.
İmam Əli (ə) buyurur: “Onlar Muhəmmədin (s) (məzlum) xanədanıdır. Allah onlardan olan Mehdini (ə) ağrı-acılardan sonra onları izzət və əzəmətə çatdıracaq, düşmənlərini isə xar edəcəkdir.” (“Qeybəti-Tusi”, hədis 143, səh.184.)

4. “Tövbə” surəsinin 33-cü ayəsində buyurulur:

هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ

“Müşriklərin xoşuna gəlməsə də, bütün dinlər üzərində qələbə üçün Peyğəmbərini doğru yol və haqq dinlə göndərən Odur!”

Bu ayədə Allah-Taala İslamın digər dinlərə qalib gələcəyini vəd etmişdir. İslamın bütün dinlərə qalib gəlməsi necə başa düşülməlidir? Bu barədə təfsirçilərin bir çox ehtimalları var. Fəxri-Razi burada beş cür təfsir qeyd edir və qələbənin keyfiyyəti ilə bağlı suallara cavab verir:

– Məqsəd nisbi qələbədir; çünki İslamın tutduğu hər bir yerdə bu din hakimdir.
– Məqsəd Ərəbistan yarımadasındakı dinlər üzərində üstünlükdür.
– Məqsəd Peyğəmbəri-Əkrəmi (s) bütün ilahi dinlərdən agah etməkdir (ayədəki “li-yuzhirəhu” ifadəsi tam agahlıq kimi məna edilmişdir).
– Məqsəd məntiqli qələbədir, yəni İslamın mahiyyəti digər dinlərlə müqayisədə bitkin və idealdır.
– Məqsəd İslamın həzrət İsanın (ə) zühuru və imam Mehdinin (ə) inqilabı ilə bütün din və ayinlər üzərində son qələbəsidir.
Şübhəsiz, burada İslamın mahiyyətcə qələbəsi təfsiri düzgün deyil. Çünki İslamın mahiyyətcə digər dinlərin fövqündə durması elə İslamın zühuru ilə aşkar oldu.
Aydındır ki, Məkkə bütpərəstləri və müşrikləri allahpərəstlərin məntiqinə qalib gələ bilmədilər. Burada məqsəd, yalnız döyüşdə qələbədir. Buna əsasən, İslamın bütün dinlər üzərində qələbəsi məntiqi və zehni aləmdəki qələbə yox, xarici aləmdəki qələbədir. Qeyd etdiyimiz kimi, bu qələbənin müxtəlif mərhələləri var: birinci mərhələ İslam peyğəmbərinin (s) dövründə və daha geniş bir mərhələsi sonrakı əsrlərdə baş vermişdir. Son mərhələ isə imam Mehdinin (ə) zühuru və inqilabı ilə hasil olacaqdır. Çünki bu ayədə İslam dininin qeyd-şərtsiz bütün dinlərə qalib gələcəyindən söz açılır. Mütləq və qeyd-şərtsiz qələbə yalnız bütün yer üzünü əhatə etdiyi bir vaxt gerçəkləşə bilər. Süyuti “Əd-durrul-mənsur” kitabında və Beyhəqi “Sünən” kitabında Cabir ibn Abdullah Ənsaridən uyğun ayənin təfsirində belə nəql etmişlər: “Bu hadisə o zaman gerçəkləşəcək ki, (yer üzündə) İslamdan başqa məzhəb və din sahibi olan yəhudi və məsihi belə qalmayacaq! Hamı İslam sayəsində yerləşəcək və hər yerdə İslamdan, tövhiddən və yeganə Allahın əzəmətindən danışılacaqdır.” (“Əd-durrul-mənsur”, c.3, səh.231.)
Bəli, o gün bu ilahi vəd həyata keçəcəkdir. Bu ayənin təfsirində imam Sadiqdən (ə) də belə bir hədis nəql olunmuşdur: “Allaha and olsun! Bu ayənin mənası (sonuncu mərhələsi) hələ həyatda gerçəkləşməmişdir və bu, yalnız Qaimin zühuru zamanı olacaqdır. Onun qiyamından sonra dünyanın heç bir məntəqəsində Allaha qarşı küfr edən bir şəxs belə tapılmayacaq!” (“Nurus-səqəleyn”, c.2, səh.212.)
Bunu da qeyd etməliyik ki, sözügedən ayə Qurani-Kərimin üç surəsində – “Tövbə” surəsinin 33-cü, “Fəth” surəsinin 28-ci, “Səff” surəsinin 9-cu ayəsində gəlmişdir. Bunun üç dəfə təkrar olunması bu məsələnin əhəmiyyətli olduğunu göstərir.

5. “Hud” surəsinin 86-cı ayəsinin bir hissəsində belə buyurulur:

بَقِيَّةُ اللّهِ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ وَمَا أَنَاْ عَلَيْكُم بِحَفِيظٍ
“Əgər möminsinizsə, Allahın sizin üçün saxladığı şey daha xeyirlidir…”

İmam Baqir (ə) bu ayənin təfsirində buyurur: “(Qaim) zühur etdikdə, Kəbəyə söykənəcək və dilinə gətirdiyi ilk söz bu ayə olacaq və sonra belə səsləyəcək: Yer üzündəki “Bəqiyyətullah” (Allahın saxladığı bəndə) mənəm. Mən Onun höccəti, xəlifəsiyəm. Ona təslim olanlar “Əs-səlamu ələykə ya Bəqiyyətəllahi fi ərzihi” (Ey yer üzünün Bəqiyyətullahı, salam olsun sənə!) – deyə salam verəcəklər.” (“Kəmalud-din”, c.1, fəsil 32, həhis 16, səh.603.)

6. “Hədid” surəsinin 17-ci ayəsində buyurulur:

اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا قَدْ بَيَّنَّا لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ

“Bilin ki, həqiqətən, Allah yeri ölümündən sonra dirildəcək. Biz, bəlkə düşündünüz deyə, nişanələri sizin üçün aydınlaşdırdıq.”
İmam Sadiq (ə) bu ayənin təfsirində buyurur: “Yəni Allah-Taala azğın hakimlərin zülmü ilə ölü hala düşmüş yer üzünü Qaimin zühuru zamanı ədalətlə dirildəcək.” (“Qeybəti-Nömani”, səh.32.)
Qeyd edilən ayələrdən aydın olur ki, Quran həqiqətlərini anlamaq üçün, yalnız ayələrin zahiri ilə kifayətlənməməli, Quran ayələrinin bir çox batini gerçəkliklərini Quranın həqiqi təfsirçiləri – Əhli-beyt imamları tərəfindən verilmiş təfsirə də müraciət etməliyik. Demək, Quranın bir sıra ayələrinin zahiri müəyyən məkan və zamana xas olsa da, gələcək zamanlara da şamil olmasına əsla xələl yetmir. Elə Quranın axirətə qədər bütün nəsillər üçün əbədilik rəmzi də məhz budur!

Günəş və Ayın qovuşması

Fürsətdən istifadə edərək izdivac günü münasibətilə öndə İmam Zamanı (əc) və haqq naibi həzrət Ayətullah Xameneini və İslam dünyasının başında duran dəyərli Mərcəi-təqlidlər olmaqla, sonra siz dəyərli müsəlman qardaş və bacılarımızı təbril edərək dünya və axirətdə Peyğəmbər (s) və onun pak ailəsi ilə birlikdə olmanızı Uca Allahdan diləyirik.

İmam Əli (ə) və Hz. Zəhranın (s) izdivacı
Bu izdivac hadisəsi şiə tarixində ən mühüm hadisələrdən biridir ki, bu mübarək və məhəbbət dolu bağlılığın səmərəsi İmamət (ə) ağacı oldu. Bu mübarək izdivacın tarixi haqqında müxtəlif nəzərlər vardır. Lakin rəsmi olaraq Zil-Hiccə ayının birinci günü bu izdivacın günü kimi qeyd olunub.

İmam Əlinin (ə) və Xanım Zəhranın (s) izdivac zamanı yaşları
Şiə alimlərinin böyük əksəriyyətinin nəzərinə əsasən Xanım Zəhranın (sə) evləndiyi zaman doqquz ya on yaşı var idi. Bu yaşı ən çox deyənlər on bir yaş qeyd etmişlər. Həmçinin izdivac zamanı İmam Əlinin (ə) yaşı isə 21 il 5 ay qeyd olunur.

Həzrəti Əlinin (ə) və Xanım Zəhraya (s) elçiliyi
Şiə və sünni rəvayətlətinə əsasən Əbu Bəkr və Ömər xanım Zəhra (sə) ilə evlənməkdən ümidsiz olmuşlar. Əmirəl-möminin həzrət Əliyə (ə) dedilər ki, sən onun elçiliyinə get.
Başqa yerdə rəvayət olunur ki, səhabə və ənsar (Mədinə müsəlmanları) Ovs qəbiləsinin başçısı Sə`d Məaz ilə söhbət etdikdən sonra başa düşdülər ki, həzrət Əlidən (ə) başqa kimsə xanım Zəhra (sə) ilə evlənməyə layiq deyildir və həzrət Peyğəmbər (s) də ondan başqasını razı deyil. Bundan sonra həzrət Əlinin (ə) yanına gedərək onu ənsardan olan bir nəfərin bağında tapdılar və gördülər ki, öz dəvəsi ilə xurma bağını suvarır. Onlar Əliyə (ə) üzünü tutub dedilər: Qüreyşin adlı-sanlı şəxsləri həzrət Zəhra (sə) üçün elçilik etsələr də həzrət Peyğəmbər (s) onların cavabında buyurdu ki, Zəhranın (sə) işi Allahın iradəsinə bağlıdır və biz ümid edirik əgər sən elçiliyə getsən razılıq cavabı alacaqsan və əgər sənin varın az olarsa biz sənə kömək etməyə hazırıq.

Həzrəti Əli (ə) necə elçilik etdi?
Zəhhak ibn Məzahim nəql edir Əli ibn Əbu Talibdən eşitdim ki, həzrət Zəhra (sə) üçün elçilik mərasimi haqqında belə buyurdu: Peyğəmbərin (s) yanına getdiyim zaman o böyük şəxsiyyət məni görüb gülümsəyərək buyurdu: Ey Əli (ə)! Hacətin üçün mənim yanıma gəlmisən? Mən hamıdan qabaq müsəlman olduğumu və Allah yolunda etdiyim cihadları o həzrətə dedim. Peyğəmbər (s) buyurdu: Ya Əli (ə)! Düz deyirsən sənin məqamın dediklərindən daha yüksəkdir. Dedim: ey Allahın Peyğəmbəri (s)! Fatimeyi Zəhranı (sə) mənimlə evləndir (onun üçün elçiliyə gəlmişəm). Buyurdu: ya Əli (ə)! Səndən öncə neçə kişi bunu məndən istəmişdi amma hər dəfə mən Fatiməyə (sə) deyəndə narazı olduğunu bildirirdi. Sən bir qədər səbr elə mən onun yanına gedib gəlirəm.
Peyğəmbər (s) Fatimənin (sə) yanına getdi. Atasını görən xanım Zəhra (sə) ayağa qalxıb atasının qabağına gəlib ayaqqabılarını çıxardı və həzrət üçün əl suyu gətirib onun əl-ayağını yuduqdan sonra oturdu. Bundan sonra həzrət Peyğəmbər (s) qızına belə buyurdu: “ey Fatimə (sə)!” Xanım cavab verdi: Bəli, ey Allahın Rəsulu nə istəyirsən? Həzrət buyurdu: “Əli ibn Əbi Talib, o şəxsdir ki, sən onun qohumluğunu, fəzilətini və müsəlmanlığını tanıyırsan və mən də Allahdan istəmişəm Onun yanında ən yaxşı olanını səninlə evləndirsin və Əli (ə) sənə elçiliyə gəlib. Nəzərin nədir?”. Xanım Zəhra (sə) sakit qalıb üzünü də döndərmədi və Peyğəmbər (s) də xanımın üzündə narazılıq əlaməti görmədi. Sonra ayağa qalxaraq “Allahu Əkbər! Onun sükutu, razılığıdır (razılıq əlamətidir)”. Bundan sonra həzrət Cəbrail (ə) nazil olaraq həzrət Peyğəmbərə (s) buyurdu: “Ey Muhəmməd! Onu (Zəhranı (sə)) Əli (ə) ilə evləndir ki, Allah da bu ikisini bir-biri üçün bəyənmişdir.
Digər rəvayətdə Əli ibn Əbi Talib (ə) buyurur ki, Peyğəmbər (s) mənə belə buyurdu: Ey Əli! Qüreyşdən olan bir dəstə kişi, Zəhraya (sə) görə məni qınayaraq dedilər: Biz Zəhranı (sə) istəyirdik və sən qəbul etmədin amma indi onu Əli ibn Əbi Talibə (ə) verdin. Mən cavab verdim and olsun ki, sizi mən yox Allah qaytardı, elçiliyinizi qəbul etmədi və Fatiməni (sə) Əli (ə) ilə (Allah) evləndirdi. Çünki Cəbrail (ə) nazil olaraq buyurdu ki, Allah Taala buyurur: Əgər Mən Əlini (ə) yaratmasaydım həzrət Adəmdən (ə) sonra (bu günə qədər) yer üzündə Fatiməyə (sə) layiq ər olmazdı.
Həmçinin Peyğəmbərdən (s) İmam Əliyə (ə) xitabən nəql olunan hədisdə belə oxuyuruq: “«لولاك یا على لما كان لفاطمه كفو على وجه الارض – ya Əli əgər sən olmasaydın yer üzündə Fatiməyə (sə) tay olmazdı”.
Əllamə Həsənzadə Amuli, bu hədisin şərhində belə buyurur: “Məsum olmayan kişinin ismət sahibi olan qadınla evlənməsi yolverilməzdir”.

Həzrəti Zəhranın (s) Mehriyyəsi
Xanım Zəhranın (sə) mehriyyəsini bilmək üçün ilk öncə həzrət Əlinin (s) sərvəti ilə tanış olmalıyıq.
Həzrət Peyğəmbərimiz (s) xanım Zəhranın (sə) razılğını gördükdən sonra İmam Əlinin (ə) yanına gələrək təbəssümlə ona buyurdu: Ya Əli (ə)! Toy üçün nəsə varındırmı? Həzrət Əli (ə) cavab verdi: Ey Allahın Rəsulu (s) atam və anam sənə qurban olsun, siz mənim vəziyyətimdən tamamilə xəbərdarsınız. Mənim bütün sərvətim bir qılınc, bir zireh və bir dəvədən ibarətdir. Peyğəmbər (s) buyurdu: Sən mücahid bir kişisən və qılncın olmadan Allah yolunda cihad edə bilməzsən, qılınc sənin zəruri ehtiyaclarındandır. Dəvəyə gəlincə o da sənin zəruri ehtiyaclarından sayılır. Gərək onunla suvarma işlərini, özünün və ailənin iqtisadi işlərini təmin etməklə yanaşı həmçinin səfər etdikdə də yükünü onunla daşımalısan. Yedə yalnız zirehin qalır ki, ondan keçə bilərsən. Mən də səni çətinliyə salmayacam və elə o zirehlə kifayətlənəcəm.
Həzrət Əlinin (ə) sərvətini bildikdən sonra indi isə xanım Zəhranın (sə) mehriyyəsinin nə qədər olmasını təxmin etmək çox da çətin olmayacaq. Xanımın mehriyyəsinə gəlincə bu haqda iki hədis vardır:
Yer üzünə aid olan adi mehriyyə yaxud başqa dillə desək yer üzündə olan müsəlman qadınların mehriyyəsi kimi olan bir mehriyyə idi. Bu haqda da iki rəvayət mövcuddur:
Xanım Zəhranın (sə) mehriyyəsi zireh idi və o zireh çox möhkəm olduğu üçün ona qılınc qıran zireh deyərdilər və bu zirehin qiyməti dörd yüz başqa rəvayətə əsasən beş yüz dirhəm idi.
İslami rəvayətlərə əsasən xanımın mehriyyəsi beş yüz dirhəm olub.
Təbii ki, bu iki hədisi bir yerə toplayaraq bir ortaq nəticə almaq mümkündür və deyə bilərik ki, İmam Əlinin (ə) zirehinin qiyməti beş yüz dirhəmə sataraq xanıma mehriyyə etmişlər.
Asimani mehriyyə: Allahın Peyğəmbəri (s) buyurub: Fatimeyi Zəhranın (sə) mehriyyəsi asimanda yer kürəsinin beş hissəsindən biri təyin olub beləliklə Qiyamətə qədər kimsə Fatiməyə (sə) və övladlarına kin bəslədiyi halda yer üzərində gəzməsi haramdır (yeri qəsb etmişdir). Başqa bir hədisdə isə İmam Muhəmməd Baqirdən (ə) nəql olunur ki, buyurub: Fatimeyi Əthərin (sə) mehriyyəsi dünyanın beş hissəsindən biri, cənnətin üç hissəsindən biri, dörd axar çay idi ki, o çaylar bunlardır: Fərat, Misirdə olan Nil, Nəhrəvan və Bəlx çayları.
Beləliklə Əmirəl-möminin İmam Əli (ə) Peyğəmbərin (s) göstərişi ilə zirehi sataraq pulunu həzrət Peyğəmbərə (s) təqdim etdi. Peyğəmbər (s) də həmin pulu üç hissəyə bölüb bir hissəsini cehizlik üçün ev əşyalarına xərclədi, digər bir hissəsini toy üçün ətriyyat hazırladı və üçüncü hissəsini isə Ümmü Sələməyə tapşıraraq toy gecəsi çatanda onu İmam Əliyə (ə) qaytardı ki, toya gələn qonaqların qabağına yemək-içmək alsın.
Əziz müsəlman bacı və qardaşlar. Gördüyünüz kimi bizə sözün əsl mənasında örnək olan Həzrət Muhəmməd (s) peyğəmbər və onun pak ailəsinin həyatının bütün sahələrində çoxlu ibrətlər vardır. Ümid edirik hər birimizə örnək olan bu sadə lakin eyni zamanda bərəkət və məna dolu o həyatı yaşayaraq dünyadan köçəndə də onlar kimi köməyi özümüzə arzu edək. Necə ki, Aşura ziyarətnaməsində belə oxuyuruq:

اَللّهُمَّ اجْعَلْ مَحْیاىَ مَحْیا مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ مَماتى مَماتَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ
İlahi mənim yaşayışımı Muhəmməd (s) və onuin ailəsinin yaşayışı kimi və ölümümü də Muhəmməd (s) və onun ailəsinin ölümü kimi qərar ver.

Qorxu ilə fobiyanın fərqi (psixoloji aspektə)

Fobiya Yunanca “phobos” sözünden gəlir və Fobos Yunan mifologiyasında qorxu tanrısıdır.
Fobiya insan beyninə olan təzyiqə deyilir. Bu təzyiq insanda qeyri-normal qorxular yaradır. Hansısa keçmişdə olan hadisə ilə bağlı və ya gələcəkdə baş verecək hadisə ücün narahatçılıq keçirərək qorxur. Bu qorxu ürək döyünməsi, baş gicəllənməsi, üz qızarması, üzdə qaşınma və yanma hissi, soyuq tərləmə, titrəmə, tənginəfəslik, boğulma, dumanlı görmə, nəfəs darlığı, udqunmada çətinlik, ani təziq düşməsi, huşunu itirmə, şok və.s ilə müşahidə olunan bir haldır. Panik atakda görünən bütün əlamətlərin demək olar ki, hamısı fobiklərdədə rast gəlinir. Fobiyanın panik atakdan fərqi ondadır ki, fobik nə zaman panikaya düşəcəyini bilir və ordan qaçmağa çalışır. Misal üçün, lift fobiyası olan bir adam liftə minməkdənsə piləkənlə qalxır.
Fobiyalar insanın pataloji psixoloji hissələrindəndir. Emosional mahiyyət etibari ilə qorxu ilə eynidir. Sadəcə olaraq, qorxunun daha kəsin, intensiv və çətin dəfolunan formasıdır. Fobiyanın qorxunun mənşəli olduğu elə adından da görünür. Belə ki, fobiya sözü latın mənşəli olub, qorxu mənasını ifadə edir. Psixiatriyada fobiya dedikdə, adətən, qorxu hissinin patoloji olaraq şiddətli formada özünü göstərməsi başa düşülür. Fobiya qorxunun daha kəsin forması olduğu üçün insanın onu özündən uzaqlaşdırması elə də asan deyildir. Fobiyalar zamanı insan qorxu obyektindən başqa bir şey haqda düşünə bilmir. Onun üçün ancaq bir düşüncə vardır: Qorxu. Buna görə də qorxunun bu növünə əlçəkməz, sarışan, qorxular adını da vermişlər. Vaxtında müalicə olunmazsa, fobiyalar daha kəskinləşə və acı nəticələrə gətirib çıxara bilər. Fobiyalar insanın cəmiyyətə adaptasiya olunmasına, normal fəaliyyət göstərməsinə çox mane olur. Fobiyalar insanın bacarıqlarını layiqincə aşkar edə bilmə imkanlarını azaldır. Bu halları yaşayan insanlar bir çox hallarda öz qorxularının əsassız oldğunu anlasalar da, özləri ilə bacara bilmirlər.
Psixiatrlara görə, bəzi fobiyaların məntiqi surətdə əsaslandırmaq və onlara rasional izah vermək çətindir. İnsanlar bəzi fobiyalar zamanı əsassız amillərdən şiddətlə qorxu hissi keçirirlər. Məsələ, deynofobiyadan əziyyət çəkənlər danışmaqdan dəhşətli dərəcədə qorxarlar. Dekstrofobiya zamanı isə insan sağ tərəfdə qərar tutan hər bir obyektdən qorxmağa başlayar. Bəzi fobiyalar zamanı insan sudan, müxtəlif növ heyvanlardan, fərqli əşyalardan vahimələnməyə başlayar. İnsanların keçirdiyi bu cür qorxu hissləri onların iradəsindən asılı olmayaraq yaranmaqdadır. İlkin məqamlarda asanlıqla müalicə oluna bilən qorxular psixikada özünə yer edəndən sonra aradan qaldırılması da çox çətinləşir Aydındır ki, fobiyaların bəziləri insan üçün həyati bir zərər yaratmasa da, bir qismi insanın yaşayışını məşəqqətli və dözülməz edir, həyatı təhlükə altına belə sala bilər.
Fobiyaların yaşı haqqında onu deyə bilərik ki, onların yaşı insanlığın yaşı qədərdir. Çünki fobiyaların yaranmasına səbəb olan amillər insanın mövcudiyyəti ilə bərabər yaranmağa başlamışdır. Fobiyaların xarakteristikası və onlara tutulmuş şəxslər haqda ilkin məlumatlara müxtəlif qədim ədəbiyyatlarda rast gəlirik. Eramızdan 5 əsr əvvəl “Tibbin atası” olan Hippokrat özünün “Epidemiya” adlı əsərində idarəolunmaz klinik qorxuları təsvir etmişdir. İngilis teoloqu və yazıçısı Robert Barton 1621-ci ildə özünün “Melanxoluyanın anatomiyası” adlı ensiklopedik kitabında fobiyaya tutulmuş bir neçə şəxsin əhvalatını bəyan etmişdir. Onun təsvir etdiyi şəxslərdən biri öləcəyi və ya halının pis olacağı qorxusu ilə evdən kənara çıxmırdı. Kitabda körpü üzərindən keçə bilməyən, şəlaləyə yaxınlaşmayan və hündürlüyə qalxa bilməyən insan haqqında da söhbət açılır. Belə ki, bu insana belə yerklərə yaxınlaşan zaman özünü suya atmaq və hündür yerdən aşağı tullanmaq kimi qarşısı alınmaz fikirlər gəlirmiş. Monten isə belə yazır: “Rastlaştığım bəzi insanlar sıçanı görən zaman (dəhşətdən) halları pis olurdu. Dİgərləri isə yanalarında döşək çırpan zaman belə hallar yaşayrdılar”. Fransız cərrahı Kamyu isə İngiltərə Şahı I Yakovun yalın qılınc görən zaman dəhşətə gəldiyini qeyd edir. I Yakovun Şotlandiya və Fransa şahzadəsi olan anası Mariya Stüard 1566-ci ildə, ona hamilə olan zaman gözü qarşısında müşaviri David Riççon 56 dəfə qılınc zərbəsi almışdır. Bu zaman David Mariyanın ətəklərindən tutaraq onu xilas etməsini istəmişdir. Mariya isə bir qrup qəzəbli şəxslərdə qorxduğu üçün onu xilas edə bilməmişdir. Mümkündür ki, həmin anda ananın keçirdiyi xüsusi formalı qorxu bətində olan övlada ötürülmüşdür.
Son dövrlərdə “fobiya” məfhumu transformasiyaya uğrayaraq öz mənasından başqa mənalarda da işlədildi. Belə ki, hazırda kəskin pis münasibət göstərilən bəzi şeylərə nisbətdə də bu ifadədən istifadə olunur. Məsələn, xristian fobiya (xristianlara qarşı aqressiv kəskin münasibət) rusofobiya (ruslara qarşı nifrət) kimi…

Quranda rəqəmlər və say möcüzəsi

İnsanları düzgün yola hidayət etmək üçün Allah tərəfindən nazil olan ilahi peyğəmbərlərin möcüzələri onları fərqləndirməkdə və mötəbərliyini sübut etməkdə mühüm əlamətlərdən biri olmuşdur. Qurani-Kərimin möcüzələrindən biri rəqəm möcüzələr kimi tanınan rəqəmlər və sözlərin təkrar sayı ilə bağlı olan müzakirələrdir.
Quran möcüzəsinin bir hissəsi Quran kəlmələrinin sayı ilə əlaqəli olan möcüzələr kateqoriyasından ibarətdir ki, buda çox sirli və eyni zamanda çox da maraqlı və cəlbedici bir məsələdir. Burada nümunə olaraq bir neçə bu barədə olan möcüzəni qeyd etmək yerinə düşərdi:
1-“Gün” mənası verən “Yəvm” sözü Quranda 365 dəfə qeyd olunub ki, bu da bir ildəki günlərin sayı qədərdir.
2-Ay mənasında olan “şəhr” sözü 12 dəfə, “saət” sözü isə 24 dəfə gəlmişdir.
3-“Dünya” və “Axirət” sözləri bərabər sayda gəlmişdir.
4-“Kişi” mənasında olan “rəcul” və qadın mənasında olan “mər`ə” kəlməsi bərabər sayda qeyd olunmuşdur.
5-“Şeytan” və “Mələk” sözləri eyni sayda gəlmişdir
6-“İman” sözləri və ondan alınan kəlmələr “elm” kəlməsi və ondan alınan kəlmələr ilə bərabər gəlmişdir.
7-“Ölüm” mənasını verən “movt” sözləri və ondan alınan kəlmələr ilə “həyat” sözləri və ondan alınan kəlmələr bərabər sayda qeyd olunmuşdur.
8-“Nur” və “zülmət” sözləri bərabər sayda gəlmişdir.

Qeyd olunan bu möcüzələr peyğəmbərləri daha yaxından tanımaq üçün mühüm bir yol hesab edilir. Ümumi olaraq Quran möcüzələri qeyd etdiklərimizlə məhdudlaşmır. Qurani-Kərimin daha çox yeni-yeni açıqlanan bir çox elmi möcüzələri də vardır ki, onlar Quran ilə əlaqəli yazılmış kitablarda mövcuddur. Xüsusilə Yerin hərəkəti, ümumi cazibə qanunu, yerin sferekliyi, bitkilərin küləklə mayalanması və s. kimi elm aləminin məsələləridir ki, son əsrlərə qədər əlçatmaz olduğu halda, 14-əsr əvvəl bu mübarək ayələrdə aydın şəkildə bəyan olunmuşdur.

İslamda “Əqidə” azadlığı və irtidad – Həqiqət sorağında IV hissə –

Bu sualın cavabından qabaq əqidə azadlığı və irtidadın məna və şərtlərini diqqətlə araşdırmalıyıq.
Əqidə azadlığı dedikdə, insanın xarici təzyiqlərə məruz qalmadan, öz istəyi ilə müəyyən bir əqidəni qəbul etməsi nəzərdə tutulur. İrtidad isə İslam dinini qəbul etdikdən sonra ondan üz döndərmək və onun əsaslarını inkar etməkdir. İslam əqidə azadlığını xüsusi çərçivə və şərtlər əsasında qəbuledir və əsasən onun bəyənilmiş bir məsələ olmasında şəkk-şübhə yoxdur. Çünki ilahi peyğəmbərlərin dəvətinin qəbulu əqidə azadlığından aslıdır. Əgər insanlar öz din və etiqadlarını seçməkdə azad olmasaydılar, heç kim keçmiş əqidələrindən əl çəkməz və peyğəmbərlərin dəvətinə müsbət cavab verməzdilər. Bu isə, yanlız əqidə azadlığını qəbul etməklə məntiqə uyğundur. Həm də, azacıq diqqət yetirdikdə, aydın olur ki, əsas etibari ilə batinə və qəlbə aid əqidədə “təvkini” bir iş kimi məcburiyyət yoxdur. “Dində məcburiyyət yoxdur” ayəsi də məhz əqidə azadlığının “təkvini” yönünü aşılayır. Heç kimə təhdidlə, zorakılıqla bir əqidəni yükləmək olmaz. Belə bir şəxs, zahirdə onu qəbul etsə də, düzgün bildiyi və ixtiyarı ilə əqidə bəslədiyi zaman ona qəlbən bağlanacaqdır.
Diqqət yetirmək lazımdır ki, hər bir sahədə azadlıq məsələsi çərçivə daxilində bəyənilmiş bir iş sayılsa da, mütləq azadlıq nə mümkündür, nə də bəyənilən. Çünki mütləq və qeydsiz-şərtsiz azadlıq azğınlığa, ictimai asayişin pozulmasına, zülm və haqsızlığa səbəb olur və dünyada heç bir ağıllı adam bunu müdafiə etmir. İslam dini isə cəmiyyətin ideoloji münaqişələrdən, düşmənlərin hiylələrindən amanda qalması nəzərə alaraq azadlıq üçün müəyyən ölçü, hədd-hüdud təyin etmişdir. Qərblə İslam ideologiyası arasındakı azadlıq fərqi odur ki, qərbdə azadlıq istənilən sahədə ayrı-ayrı fərdlərin azadlığına maneəçilik törətməmək və dövlət siyasətlərinə qarşı çıxmamaqla şərtlənir. İslamda isə azadlığın şərti dini göstərişlərə riayət etməkdir. İslam cəmiyyətində fitnə-fəsad və əxlaqsızlıq yaranmadığı, insanların səadət və xoşbəxtliyi təhlükəyə düşmədiyi təqdirdə, əqidə azadlığına icazə verir.
İslamda kiminsə gizli əqidələrini arayıb-axtarmaq caiz deyildir. Hər kəs istədiyi əqidəni yanlış olsa da, qəbul edə bilər və onu aşkar etmədiyi vaxta qədər fiqhi-hüquqi baxımdan mühakimə oluna bilməz. Amma aydındır ki, o, yanlış əqidə seçdiyi üçün həqiqət yolundan uzaqlaşacaq və yaxud axirətdə əzabla sonuclanacaqdır.
Dini əqidələrlə bağlı sorğu-sual və tədqiqatın heç bir eybi yoxdur, hətta bu, İslamda bəyənilir. Haqq-həqiqət axtaranlar təşviq edilir və bir növ təbliğ metodu sayılır. Bir ayədə buyurulur:
İnsanları Rəbbinin yoluna hikmətlə, gözəl öyüd-nəsihətlə dəvət et və onlarla ən gözəl tərzdə mübahisə et. Şübhəsiz ki, Rəbbin azğınlığa düşənləri də, doğru yolda olanları da yaxşı tanıyır.
Qurani-Kərimdə kor-koranə təqlidlər aydın şəkildə məzəmmət edilir: Onlara: “Allahın nazil etdiyinə tabe olun!” – deyildikdə, onlar: “Xeyr, biz atalarımızın tutduğu yolu tutacağıq!” – deyirlər. Bəs ataları bir şey anlamayıb doğru yola yönəlməyiblərsə necə?
Mütəal Allah, agah seçim və başqalarını haqq yola dəvət etməklə əlaqədar Peyğəmbərə (s) və ardıcıllarına buyurur: De: “Bu, mənim yolumdur. Mən və mənə tabe olanlar, mötəbər dəlillərə əsasən, insanları Allaha tərəf çağırırıq. Allah pakdır, müqəddəsdir. Mən də müşriklərdən deyiləm”.

Bəzən insanın əqidə və düşüncəsinə hücum çəkən şübhələr haqda İslam maarifi və dinin zəruri məsələlərinə əks də olsa, tədqiqat aparmağa icazə verilir və buna adi baxılır. Həqiqət sorağında olan şəxs həqiqətə çatmaq üçün zehninlə dolanan sual və şəkk-şübhələri açıqlayır və bu da onun əsl “mürtəd” olması demək deyildir. İnsan yanlız o zaman “mürtəd” adını daşıya bilər ki, yetkinlik həddi, əql və ixtiyar kimi şərtlərlə yanaşı aşağıdakı şərtlərə də malik olsun:

1.Bilərəkdən dinin zəruri məsələlərini inkar etsin, dinin zəruri məsələləri haqda dunu demək kifayətdir ki, onların sırf dinlə bağlı olmasında şəkk-şübhə yoxdur. Buna namaz, oruc, həccin vacibliyi, tovhid, məad, behişt və cəhənnəmə etiqad bəsləməyi misal göstərmək olar.
2. İnsan bilməlidir ki, dinin zəruri məsələlərini inkar etdikdə, Peyğəmbərin (s) nübuvvət və dinin əsaslarını da inkar ediləcəkdir. Əgər bur şəxs bu şərtlər çərçivəsində dinin zəruri məsələlərini istər elmi müzakirələr nəticəsində, istər də dünyəvi və maddi hədəflərinə çatması üçün inkar edərsə, həqiqətdə İslamdan çıxmış və mürtəd olmuşdur. Əlbəttə, əgər pis niyyəti olmadan və yanlız elmi şübhələri nəticəsində dini inkar edən şəxs Allahın dərgahında üzürlü sayılacaq və axirət əzabına düçar olmayacaqdır. Demək, əgər bir şəxs həqiqəti bilmədən dinin zəruri və qeyri-zəruri məsələlərindın birini inkar edərkən, yaxud Qurani-Kərimin və Məsumların (ə) kəlamlarınln doğruluğunu inkar edən bir söz dedikdən sonra yanıldığını bilib sözünü geri götürərsə, ona “mürtəd” demək olmaz.
Aydındır ki, yuxarıdakı iki qeydə əsasən, “irtidad” dini etiqadlarla bağlı şəkk-şübhəyə qapılan şəxsə aid deyil və yanlız ciddi şəkildə dini inkar etmək niyyəti olan şəxs “mürtəd” adlanır.
Uyğun mövzu ilə əlaqədar bir çox incəliklər vardır ki, onlardan biri də İslama qarşı məkrli planlarla mübarizə aparmaqdır. Amma İslam prinsipləri üzərində tədqiqat aparmaq və şübhələri aradan qaldırmaq üçün, həmişə yol açıqdır. Həqiqətən, müqəddəs İslam dini digər dinlərdən fərqlənərək agahlıqla düşünməyə və iman gətirməyə daha çox yer verir, kor-koronə təqlidlərdən çəkindirir, xurafata qarışıq əqidələrlə mübarizəyə qalxır. Demək, İslam maarifi ilə azacıq tanış olan bir şəxs İslamın “İrtidad” hökmü ilə elm və əqidə azadlığına qarşı olması fikrini məhkum edəcəkdir. Çünki İslam böyük fərxlə elmi artırmaq və həqiqəti axtarıb tapmağa təkid edir. Qurani-Kərimdə kitab əhlindən bir qrupun məkrli planları üzə çıxarmaqla “irtidad” ın fəlsəfəsi haqda belə buyurur:

Kitab əhlindən bir zümrə dedi: “Möminlərə nazil edilənə günün əvvəlində iman gətirin və günün sonunda inkar edin ki, bəlkə onlar öz dinlərindən dönələr.

Mərhum Əllamə Təbatəbai bu ayənin təfsirində yazır: “Kitab əhli möminləri şəkk-şübhəyə salaraq öz işlərini yozmaq üçün belə deyirdilər. Biz elə bilirdik ki, İslam özünü haqq və doru olmasına bir dəlil-sübutu vardır. Bizim onun batil olması üçün bir sıra faktlarımız var, ona görə də İslamdan üz döndərdik”
İslamda “ İrtidad” ın sübutu ilə bağlı göstərilən şərtlərə diqqət yetirdikdə, bu incəliyi açıq-aşkar görmək olar. Belə ki, “mürtəd” üçün təyin edilən ağır cəza tədbirlərində məqsəd fitnə-fəsadın, hərc-mərcliyin, dini etiqadlara hörmətsizliyin qarşısını almaq, eləcə də ilahi və insani bir dəyər kimi imanı və düzgün etiqadları qorumaqdır. İslam bu hökmü verməklə kor-korona təqlidlərin düşmənlərin məkrli planlarının yolunu bağlayır və tədqiqat nəticəsində yaranan imanın lüzumuna təkid edir.
Qeyd etdiyimiz kimi, əgər bir müsəlman batinən mürtəd olduğunu aşkar etmədiyi təqdirdə, İslamda “mürtəd” üçün nəzərdə tutulmuş hüquqi cəza tədbirləri ilə məhkum edilməyəcək. Lakin əqidəsini aşkar etdikdə və öz çirkin məqsədlərini yaydıqda, cəza tədbirləri ilə qarşılaşacaq, azadlığı məhdudlaşdırılacaqdır. Bu da tamamilə məntiqə uyğundur. Demək, cəmiyyət və dövlət yolxucu bir xəstəliyin qarşısını məqsədilə təhlükəsizlik tədbirlərə əl atdığı kimi, ruhi-mənəvi xəstəliklərin qarşısının alınması haqda da bir çarə fikirləşməlidir. Çünki düzgün əqidələrə bağlanan insanların dünya və axirət səadəti şübhəsiz, onların cismani sağlamlığından olduqca önəmlidir. Belə isə oğrunun, cinayətkarın və narkotik maddələrə qurşananların cəzaya məhkum edilməsində əsla tərəddüdə yol verilmədiyi kimi, düzgün əqidələri oğurlayan, öldürücü və azdırıcı düşüncələrə rəvac verənlərin cəzalandırılmasında da azacıq belə tərəddüd edilməməlidir. Odur ki, düzgün və imanı ən mühüm dəyər hesab edən müqəddəs İslam dini cəmiyyətin ilahi düşüncələrinin qorunmasına yüksək əhəmiyyətlə yanaşır. İslam dini əqidə azadlığını cəmiyyətin dünya və axirət, maddi və mənəvi xoşbəxtliyi təhlükəyə düşmədiyi təqdirdə, aşkar təbliğ etməyə icazə verir. Qeyd etmək lazımdır ki, hər kim İslam göstərişləri və əqidələrini düzgün və məntiqə uyğun metodlarla tədqiq edərsə, sözsüz, onların doğru və həqiqət olduğuna iman gətirəcək. Amma elmi şübhələrə qapılaraq dinin zəruri məsələləri və əsaslarını inkar etsə, üzürlü sayılsa da “mürtəd” adını daşıyacaqdır.

SON HƏDİS

İmam Əli (ə) buyurur: İlahi, bizi Sənə buyurduqlarına qarşı çıxmaqdan, dinindən xaric olmaqdan və nəfsin istəklərinin ardıcıl olaraq hücum çəkməsindən pənah gətirirk.

İstifadə olunmuş mənbələr
“İrtidad və Azadi, Pasdareye İslam”, Ayətullah Cavadi Amuli,
“İslam və bəşəri hüquqlar baxımdan mürtəklik hökmləri”, Seyfullah Sərami,
“İslamda hüquq nəzəriyyəsi” Ayətullah Misbah

İstifadə olunmuş Quran ayələri
Nəhl, 125 ayə.
Bəqərə, 170.
Yusif, 108 ayə.
Ali-İmran 72.

Bankda işləməyin hökmü nədir? və oradan alınan maaş halaldırmı?

İslam dini hər bir məsələdən əvvəl halal ruzi qazanmağa daha çox əhəmiyyət verir. Belə ki, halal ruzi sadəcə maddi deyil, əksinə bir çox mənəvi təzahürləri və faydaları da vardır. Ümumiyyətlə əməlin qəbulolma şərti, insanın mənəvi üstünlükləri onun halal qidasına bağlıdır. Halal qida insanın əxlaqında olan mənfi cəhətləri aradan aparır. Haram ruzi əxlaqı pisləşdirir, insanın mənəviyyatını və nuraniyyətini də aradan aparır. Eyni zamanda haram qida bir çox maddi və mənəvi böhranların yaranmasına səbəb olur. Bank sahəsi həssas bir sahə olduğu üçün orada işləmək və oradan gələn maddi gəlirin halal olmasına diqqət yetirmək lazımdır. Faiz (sələm) İslamda böyük günahlardan hesab olunur və onunla hər hansı formada olur olsun məşğul olmaq böyük günahdır. Ona görə də bankın bilavasitə faizlə bağlı fəaliyyətində iştirak etməkdən çəkinmək lazımdır. Bank müştərilərinə faizlə pul verilməsinin təşkili, qeydiyyatı, faizlə bağlı hər növ prosedurda iştirak etmək şəriət baxımdan haramdır. Bundan əlavə, bankın müştəriləri arasında şərab alveri kimi haram fəaliyyətlərlə məşğul olan müəssəsələr və ya şəxslər varsa, onlarla da hər növ işgüzar əlaqə yaratmaq, onların bankla ünsiyyətində hər şəkildə iştirak etmək (məsələ, onlar üçün kredit qeydiyyatı aparmaq, onların səhmlərinin alış-satışına qatılmaq və s.) günah sayılır. Bankın bu cür bilavasitə haram fəaliyyət sahələrindən başqa sahələrdə çalışmaq və buna görə məvacib almaq icazəli hesab olunur.

İmam Museyi-Kazimin (ə) mövludu

Yeddinci İmam olan Həzrət Museyi-Kazim (ə) hicrətin 128-ci ilində (miladi 745) dünyaya gəlmişdir və 183-cü (miladi 799) ilində şəhid edilmişdir. Altıncı imam Həzrət Cəfər Sadiqin (ə) oğlu olan İmam Museyi-Kazim (ə), həyatı boyunca çox ağır zülmlər görüb. İmam Musa Kazim (ə) Əhli-Beytin (ə) nurlu yolunu qoruyur, bütün zülmlərə, yanlışlıqlara, sapmalara qarşı layiqincə mübarizə aparırdı. O Həzrət (ə), digər İmamlar (ə) kimi gecələri bir-bir kasıbların, köməyə möhtacların evlərini ziyarət edər, onlara lazım olan köməyi edərdi. Eynilə ataları kimi bunları özünü tanıtmadan, qürurlanmadan edərdi.

Əməvi səltənəti yıxılıb, yerinə Abbasilər keçdiyi zaman, çoxsaylı Əhli-Beyt (ə) tərəfdarları təqiblərini bitdiyini ehtimal etdilər. Amma qısa bir müddət keçmədən, Abbasilər də Əməvilərin yolunu davam etdirdilər, hətta yeni zülmlərə əl atdılar. Abbasi idarəçilərinin qorxusu, xalqın Əhli-Beyt (ə) övladlarını rəhbərlikdə görmək istəyindən irəli gəlirdi. Çünki Abbasilər Əhli-Beyt (ə) adından istifadə edərək, Əməviləri devirmişdilər. Abbasilər öz iqtidarlarına görə, başda Əbu Müslim Xorasani olmaqla, Əhli-Beyt (ə) davamçılarına borclu idilər. Çünki Əməvi səltənətini yıxan, ona ən əhəmiyyətli zərbəni vuran – Əhli-Beyt (ə) davamçılarının böyük öndərlərindən olan Əbu Müslim Xorasani olmuşdur. Amma Abbasilər başda Əbu Müslim olmaqla bir çox Əhli-Beyt (ə) davamçılarını vəhşicəsinə qətlə yetirməkdən belə, çəkinmədilər.

Fəxx hadisəsi

“Peyğəmbər xəlifələri” kimi özlərini tanıtdıran Abbasilərin özbaşınalığı və İslam dininə zidd hərəkətləri müsəlmanlar arasında narazılığa səbəb olmuşdu. Xüsusən Həzrət Peyğəmbərin (s) nəsli olan Bəni-Haşim bu məsələdə olduqca həssas idi. İmam Həsənin (ə) nəslindən olan Hüseyn ibn Əli, İmam Museyi-Kazimın (ə) əmri ilə Mədinədə xəlifə Hadinin hakimiyyətinə qarşı qiyam etmək məqsədilə ordu topladı.

Mədinə valisinin Bəni-Haşimə qarşı etdiyi təzyiqlər Hüseyni qiyamı sürətləndirməyə vadar etdi. Hüseynin planına əsasən, həcc mövsümündə o, öz qoşunu ilə Məkkəyə doğru getməli və xilafətn müxtəlif bölgələrində olan müsəlmanları xəlifəyə qarşı qiyama çağırmalı idi. Hüseynin Məkkəyə tərəf hərəkət etdiyindən xəbər tutan xəlifə, onların üstünə qoşun göndərir. İki qoşun Fəxx adlı bir yerdə qarşılaşır və qızğın döyüşdən sonra Hüseynin ordusu məğlub olur. Sağ qalan əsgərləri əsir götürüb, qətlə yetirirlər və onların başlarını xəlifənin hüzuruna göndərirlər.

İmam Təqi (ə) daha sonra bu hadisə barəsində söyləyəcək: “Kərbəla facisəindən sonra, bizim üçün heç bir faciə Fəxx faciəsi kimi dəhşətli olmayıb”.İmam Kazimin (ə) Fəxx faciəsi ilə əlaqəli olduğunu bilən xəlifə Hadi, o Həzrəti (ə) ölümlə hədələdi. Ancaq çox keçmədi ki, cəmi 1 il hakimiyyət edən xəlifə öldü. Ondan sonra hakimiyyətə gələn Harun Ər-Rəşid, əziz İmamı (ə) sürgün etdirərək, həbsə atdırdı.

İmam Museyi-Kazim (ə) zindanda

İmam Kazim (ə) ömründə iki dəfə Mədinədən sürgün olunub. Birinci dəfə xəlifə Mehdinin dövründə, ikinci dəfə isə Harunun dönəmində. Harun öz hakimiyyəti dövründə hesab edirdi ki, İmam Museyi-Kazim (ə) böyük var-dövlətə sahib olub, öz ətrafına müxalif qüvvələri toplayacaq. Əhalinin böyük hissəsinin öz xüms və zəkatlarını İmama (ə) verdiklərini xəlifə çox yaxşı bilirdi. Bu səbədən, Harun Mədinəyə səfəri zamanı İmam Kazimi (ə) həbs etmək qərarına gəlir. Mədinə valisinə tapşırıldı ki, İmam (ə) Bəsrəyə göndərilib, orada həbs olunsun. Bir il Bəsrə zindanında qaldığı müddətdə İmam Kazim (ə) Bəsrə valisini öz əxlaqı və mənəviyyatı ilə o qədər təsirləndirmişdi ki, vali xəlifənin İmamı (ə) öldürmək əmrinə qarşı çıxdı. Bundan sonra xəlifənin tapşırığı ilə İmam Kazimi (ə) Bağdada aparıb burada həbsdə saxladılar. Zindanın rəisi Bəsrə valisi kimi, İmamın (ə) mənəviyyatının təsirinə düşərək, xəlifədən o Həzrətin (ə) başqa zindana köçürülməsini xahiş etdi. Zindanların dəyişilməsinin səbəbi bundan ibarət idi ki, Harun zindan qarovulçularından İmamı (ə) öldürmələrini tələb etdikdə, onların heç biri bu işi görməyə razı olmurdu. Üçüncü zindanın məsulu Sind (lən) İmamı (ə) zəhərləməyə razı oldu və hicri 183-cü ildə 55 yaşında İmam Musa ibn Cəfər əl-Kazim (ə) şəhadətə çatdı. Harun yalançı şahid gətirməklə çalışdı ki, İmamın (ə) zindanda öz əcəli ilə öldüyünü isbat etsin və bu hiylə ilə həm özünə bəraət qazandırsın, həm də İmamın (ə) tərəfdarlarının üsyanının qarşısını alsın. Lakin onun bu hiyləsi baş tutmadı və nəhayət, Harunun qohumlarından olan Süleymanın cəhdləri nəticəsində Bağdadda üsyan baş verdi ki, bu da İmamın (ə) mütəhhər mübarək bədəninin gizlincə dəfn edə bilməmələrinə, eləcə də Harunun özünün də əzadarlara qoşularaq dəfn mərasimində iştirak etmək məcburiyyətində qalmasına səbəb oldu. Nəhayət, İmam Musa Kazim (ə) xalqın matəm və əzası altında İraqda, Kazimeyndə torpağa tapşırıldı. O Həzrətin (ə) məzarı bu gün müsəlmanların böyük ziyarətgahıdır.

İmamın (ə) təbliğ nümunəsi

Bir gün İmam Museyi-Kazim (ə) bir küçədən keçəndə, bir evdən çal-çağır səsini eşitdi. Zadəganlardan sayılan ev sahibi özü üçün kef məclisi qurub, əylənməklə məşğul idi. Bu zaman evin qapısı açıldı və zibilləri bayıra atmaq üçün bir kəniz eşiyə çıxdı. Kənizin gözü İmama (ə) sataşan kimi, ona salam verdi.

İmam (ə) ondan soruşdu: «Bu evin yiyəsi quldur, ya azad?»
Kəniz, “Azaddır”, – dedi.
İmam (ə) buyurdu: «Azad olduğu bəllidir. Әgər bəndə olsaydı, Allahdan qorxub bu işləri görməzdi».
Kəniz evə qayıtdıqdan sonra ağası nə üçün gecikdiyini ondan soruşduqda, kəniz əhvalatı olduğu kimi onun üçün danışdı. O kişi bir az duruxub, İmamın (ə) sözləri barədə düşündü. Birdən yerindən qalxıb ayaqyalın İmamın (ə) dalınca qaçdı. Özünü o Həzrətə (ə) yetirib, salam verdi və İmamın (ə) hüzurunda öz əməlindən peşman olduğunu söyləyib, tövbə etdi. O gündən sonra kef məclisini ibadətgaha çevirdi və həmin günün xatirəsini əbədi yaşatmaq üçün o gündən etibarən ayaqyalın gəzərdi. Buna görə də ona Büşri-hafi (ayaqyalın Büşr) deyirdilər.

Allah Təala bizləri İmam Museyi-Kazimin (ə) şəfaətindən binəsib etməsin!

İslamda abortun hökmü nədir ?

İslam dini kamil bir din olduğu üçün bu dinin bütün göstərişləri məhz insan həyatının bütün sahələrini əhatə edir. Eyni zamanda kamil din olan İslam dini insanların həyatını rahat və çətinliksiz yaşaması üçün bir çox dəyərli təlimləri də özündə ehtiva etmişdir. Bu səbəbə görə, İslam dinində həll olunması müşkül olan bir çox məsələyə də öz dəyərli tövsiyələrini verərək bütün müsəlman cəmiyyətinin rahat yaşamasını təmin etmişdir.

Müşkül olan mövzulardan biri, və demək olar müasir dünyanın qlobal problemlərindən hesab olunan hadisələrindən biri də abort məsələsidir. Son dövrün statiskaları abortun necə yayıldığını göstərir. Xüsusilə müasir gənc nəsil arasında yayılan bu mənfi hadisənin hökmü barədə İslam dini öz dəyərli tövsiyələrini də vermişdir. Beləliklə kamil din olan İslam dini bu məsələnin mənfi yönünü izah etməklə bərabər, bəzi hallarda – necə ki, bundan fərqli olaraq bəzi məsələlərə də çıxış yolunu təqdim etmişdir – abortun mümkün olmasını da qeyd etmiş, bu məsələnin hansı hallarda baş verə bilməsini də bildirmişdir.

Ümumiyyətlə abort məsələsinə üç əsas yöndə, yəni; abortun caiz olan yönü, günah yönü və cinayət yönündə baxmaq olar. Abortun icazəli olan tərəfi ordadır ki, ümumiyyətlə İslam dini insana zərəri olan hər bir şeyi – halal olduğu təqdirdə belə, məsələ müəyyən bir xəstəliyi olan şəxsin halal qidanı yeməsi ilə xəstəliyinin artması surətində həmin halal qidanın haram olması – haram buyurmuş, və həmin əməldən çəkinməyi vacib etmişdir. Eyni ilə bu məsələdə İslam dini hamiləliyin qadının cisminə mənfi təsiri olduğu təqdirdə, başqa ifadə ilə desək, hamilə qalmağın qadının sağlamlığına zərər vuracağı təqdirdə aborta icazə vermişdir. Xüsusilə abort burada qadının həyatına və səhhətinə ciddi – mənfi – təsir göstərərsə o zaman abort icazəlidir. Təbii ki, burada diqqət yetirməliyik ki, qadına uşağın dünyaya gətirməsi onun həyatına, səhhətinə və sağlamlığına ciddi zərəri olacağı təqdirdə abortun icazəli olması qadının hamiləliyin 5-ci ayına qədərdir.

Ancaq məsələnin günah olan yönü barədə deyə bilərik ki, əgər dünyəvi məsələlərdən o cümlədən; uşağın çoxluğu, baxmaq qorxusu, maddi problemlərdən dolayı abort edilərsə – və ya uşağın qız və ya oğlan olması ilə abortun edilməsi – bu zaman həmin şəxs böyük bir cinayətə yol vermiş və böyük günah iş görmüşdür. Necə ki, müqəddəs Qurani-Kərim bu məsələni gözəl tərzdə bəyan edir: Yoxsulluqdan qorxub (Cahiliyyət dövründə olduğu kimi) övladlarınızı (xüsusilə, qız uşaqlarını) öldürməyin. Biz onların da, sizin də ruzinizi veririk. Onları öldürmək, həqiqətən, böyük günahdır!

Abortun cinayət yönü isə, əgər qadının hamiləliyi 5-ci aya daxil olmuşsa və qadının həyatına hər hansısa bir təhlükəsi və sağlamlığına ciddi zərərir yoxdursa, abortun edilməsi cinayət hesab edilir. Çünki ana bətnində olan uşaqa 5-ci ayında olan zaman ruh üfrülür. Əks halda abort böyük günah və cinayətdir.

İsra surəsi, 31. Ayə,

Səhabələr dindən döndülərmi ?

Nə qədər qəribə və absurd görünsə də, Peyğəmbərimizin vəfatından sonra bir neçə nəfərdən başqa bütün səhabələrin dindən döndüyünü düşünənlər, az da olsa, var. Onlar iddialarını isbatlamaq üçün aşağıdakı və digər oxşar hədislərə istinad edirlər:

Əbu Hüreyrə Peyğəmbərin bu məzmunda buyurduğunu söyləyir: “(Qiyamət günü) mənim tanıdığım bir qrup adamı gətirəcəklər. Aramızdan bir mələk deyəcək ki, gəlin. Mən deyəcəyəm ki, onları haraya aparırsan? Deyəcək ki, cəhənnəmə aparıram, çünki onlar səndən sonra pis keçmişlərinə döndülər. Sonra başqa bir qrup da gələcək və onları da eyni səbəbdən cəhənnəmə aparacaqlar. Onların (səhabələrimin) çox cüzi bir qismi xilas olacaq”. (Səhih-Buxari, h: 6587. Həmçinin bax: 6576, 6582, 6584, 6585, 6586, 6593)

Sədir Seyrəfi İmam Baqirin belə buyurduğunu söyləyir: “Peyğəmbərdən sonra üç nəfərdən – Miqdad, Əbuzər və Salmandan başqa hamı döndü”. (Əl-Kafi, 8/245)

Misallardan da göründüyü kimi, bu kimi hədislərin böyük əksəriyyətində “irtəddə” (döndü) feilindən istifadə olunmuşdur ki, heç də həmişə İslamdan dönmək və küfrə qayıtmaq mənasını ifadə etmir. Burada əsl imanın bəzi şərtlərindən dönmək, İslamdan öncəki irqi təəssübkeşlikləri qabartmaq, Peyğəmbərin həzrət Əli haqda tapşırıqlarına əməl etməmək, yaxud qızı Fatiməyə qarşı bəzi haqsızlıqlar nəzərdə tutula bilərdi, amma bu da doğru deyil, çünki bu növ yanlışa yol verməyənlər də 3, 4, 5 və ya 7 nəfər yox, olduqca çox olmuşdur. Peyğəmbərin vəfatından sonra onlarla səhabə ilk xəlifəyə beyətdən imtina edərək İmam Əlinin evinə toplaşmışdılar.

Peyğəmbərin vəfatından sonra bir neçə nəfərdən başqa bütün səhabələrin dindən çıxdığını düşünmək Qurani-kərimin səhabələrə dair ayələrinə də ziddir, Əhli-beyt imamlarının davranışlarına və sözlərinə də. Nümunə üçün, Fəth surəsinin 29-cu ayəsində oxuyuruq: “Məhəmməd Allahın elçisidir. Onunla birlikdə olanlar kafirlərə qarşı sərt, bir-birinə isə mərhəmətlidirlər. Sən onları rüku edən, səcdəyə qapanan, Allahdan riza və lütf diləyən görərsən. Onların əlaməti üzlərində olan səcdə izidir. Bu onların Tövratdakı vəsfidir. İncildə isə onlar elə bir əkinə bənzədilirlər ki, o artıq cücərtisini üzə çıxarmış, onu bəsləyib cana-qüvvətə gətirmiş, o da möhkəmlənib gövdəsi üstünə qalxaraq əkinçiləri heyran qoymuşdur”.

Biz bu ayənin bütün səhabələrə aid olmadığını yaxşı bilirik. Bəzi səhabələrin Peyğəmbərdən sonrakı haqsızlıqlarından da xəbərimiz var. Amma buna da əminik ki, sonradan 3-5 nəfərdən başqa hamısı dindən dönəcək insanlar nə Quranda belə vəsf olunardı, nə də Tövrat və İncildə.

Əhli-beyt imamlarının davranışı da sözügedən iddianı rədd edir. Tarixdən bəllidir ki, imamlar, xüsusən də İmam Əli ilk xəlifələr daxil Peyğəmbər səhabələrilə müsəlman kimi rəftar etmiş, onları hətta Əməvi şahları ilə müqayisəyə gəlməyəcək dərəcədə üstün tutmuşlar. Məsələn, İmam Əli buyurur:

“Mən Məhəmmədin səhabələrini görmüşəm və sizlərdən heç birinin onlar kimi olduğunu görmürəm. Onların səhərlər saçları dağınıq və tozlu olar, gecələri səcdə və qiyam halında oyaq keçirərdilər… Qayıdışı (qiyaməti) xatırlayaraq köz kimi yanardılar. Alınları səcdənin uzunluğundan keçilərin dizləri kimi idi. Pak Allah zikr ediləndə əzab və cəzanın qorxusundan, savab və mükafata ümiddən gözlərindən axan yaşlardan yaxaları islanar və güclü küləkli günlərdə ağacın titrədiyi kimi əsərdilər”. (Nəhcül-bəlağə, xütbə 96)

İndiyə qədər bu növ hədislərin mətninə dair bəzi iradları qeyd etdik, amma onların böyük əksəriyyəti rəvayət sənədi baxımından da qüsurludur. Həm də qeyd etmək yerinə düşər ki, bu hədislər əsasən, Əhli-sünnə məzhəbinə xas hədis kitablarında gəlmişdir. Əhli-beyt məzhəbinin ən əsas hədis kitabı olan əl-Kafidə bu məzmunda 1-2 zəif hədis varsa, onun yarısı qədər olmayan və bəzilərinin bütünlüklə mötəbər saydığı Səhih-Buxaridə isə belə hədislərin sayı daha artıqdır.

Deyilənlərə əsasən, Peyğəmbər səhabələrinin əksərinin mürtəd olması Şiə görüşü deyil. Əhli-beyt alimlərinin yüzdən artıq səhabəni etimadlı rəvayətçi bilib, onlardan hədis nəql etmələri buna aydın dəlildir. Əslində, müsəlmanlar arasında fitnə salmaq üçün dəridən-qabıqdan çıxan vəhhabi sələfilərinin özləri bunu cavablandırmalı və ən əsas qaynaqlarında yer almış onlarla belə hədisdən ötrü məntiqi açıqlama verməlidirlər.

Yazını Əhli-beyt məzhəbinin ən görkəmli alimərindən olmuş Şəhid Sədrin Peyğəmbər səhabələri haqda sözü ilə bitiririk: “Səhabələr iman və aydınlıq öncülləri olaraq əsl İslam ümmətinin formalaşması üçün ən dəyərli və uyğun toxumlar idilər. Belə ki bəşər tarixi Peyğəmbərin yetişdirdiyi nəsildən daha üstün və pak inanclı nəsil görməmişdir”. (“Bəhs həul əl-vilayə”, 74-75)

Dr. Vüsal Hüseynzadə