İslamda abortun hökmü nədir ?

İslam dini kamil bir din olduğu üçün bu dinin bütün göstərişləri məhz insan həyatının bütün sahələrini əhatə edir. Eyni zamanda kamil din olan İslam dini insanların həyatını rahat və çətinliksiz yaşaması üçün bir çox dəyərli təlimləri də özündə ehtiva etmişdir. Bu səbəbə görə, İslam dinində həll olunması müşkül olan bir çox məsələyə də öz dəyərli tövsiyələrini verərək bütün müsəlman cəmiyyətinin rahat yaşamasını təmin etmişdir.

Müşkül olan mövzulardan biri, və demək olar müasir dünyanın qlobal problemlərindən hesab olunan hadisələrindən biri də abort məsələsidir. Son dövrün statiskaları abortun necə yayıldığını göstərir. Xüsusilə müasir gənc nəsil arasında yayılan bu mənfi hadisənin hökmü barədə İslam dini öz dəyərli tövsiyələrini də vermişdir. Beləliklə kamil din olan İslam dini bu məsələnin mənfi yönünü izah etməklə bərabər, bəzi hallarda – necə ki, bundan fərqli olaraq bəzi məsələlərə də çıxış yolunu təqdim etmişdir – abortun mümkün olmasını da qeyd etmiş, bu məsələnin hansı hallarda baş verə bilməsini də bildirmişdir.

Ümumiyyətlə abort məsələsinə üç əsas yöndə, yəni; abortun caiz olan yönü, günah yönü və cinayət yönündə baxmaq olar. Abortun icazəli olan tərəfi ordadır ki, ümumiyyətlə İslam dini insana zərəri olan hər bir şeyi – halal olduğu təqdirdə belə, məsələ müəyyən bir xəstəliyi olan şəxsin halal qidanı yeməsi ilə xəstəliyinin artması surətində həmin halal qidanın haram olması – haram buyurmuş, və həmin əməldən çəkinməyi vacib etmişdir. Eyni ilə bu məsələdə İslam dini hamiləliyin qadının cisminə mənfi təsiri olduğu təqdirdə, başqa ifadə ilə desək, hamilə qalmağın qadının sağlamlığına zərər vuracağı təqdirdə aborta icazə vermişdir. Xüsusilə abort burada qadının həyatına və səhhətinə ciddi – mənfi – təsir göstərərsə o zaman abort icazəlidir. Təbii ki, burada diqqət yetirməliyik ki, qadına uşağın dünyaya gətirməsi onun həyatına, səhhətinə və sağlamlığına ciddi zərəri olacağı təqdirdə abortun icazəli olması qadının hamiləliyin 5-ci ayına qədərdir.

Ancaq məsələnin günah olan yönü barədə deyə bilərik ki, əgər dünyəvi məsələlərdən o cümlədən; uşağın çoxluğu, baxmaq qorxusu, maddi problemlərdən dolayı abort edilərsə – və ya uşağın qız və ya oğlan olması ilə abortun edilməsi – bu zaman həmin şəxs böyük bir cinayətə yol vermiş və böyük günah iş görmüşdür. Necə ki, müqəddəs Qurani-Kərim bu məsələni gözəl tərzdə bəyan edir: Yoxsulluqdan qorxub (Cahiliyyət dövründə olduğu kimi) övladlarınızı (xüsusilə, qız uşaqlarını) öldürməyin. Biz onların da, sizin də ruzinizi veririk. Onları öldürmək, həqiqətən, böyük günahdır!

Abortun cinayət yönü isə, əgər qadının hamiləliyi 5-ci aya daxil olmuşsa və qadının həyatına hər hansısa bir təhlükəsi və sağlamlığına ciddi zərərir yoxdursa, abortun edilməsi cinayət hesab edilir. Çünki ana bətnində olan uşaqa 5-ci ayında olan zaman ruh üfrülür. Əks halda abort böyük günah və cinayətdir.


İsra surəsi, 31. Ayə,

Övlad hüquqları məsum kəlamında

İlahiyyat elmləri doktoru

Dr. Nicat Yəhyazadə

İslam dini insan həyatının bütün sahələrinə cavab verə biləcək bir dindir. Bu sahələr insanın fərdi və ictimai həyat tərzini özündə ehtiva edir. Quranla yanaşı məsumların kəlamları da, insan həyatının bir çox sahələrində yaranan sualları cavablandırır. Məsumlar kamil insanlar olduğuna görə, digər insanları da kamillik yoluna dəvət etmişlər. Buna görə də İslami hədislərdə övladların hüquqlarına xüsusi diqqət yetirilmişdir. Bu isə onların üstün dəyərə malik olmasını çatdırır.

Məsum imamların (ə) danışıq və əməllərində övladların hüquqları ilə bağlı açıqladıqları saysız nümunələr, hədis mənbələrində mövcuddur. Hətta, övlad dünyaya gəlməmişdən öncə onlar üçün məsələn, ləyaqətli ananın seçilməsi, dölün qorunması, həmçinin, övlad doğulduqdan sonra, onun qulağına azan və iqamənin oxunması, əqiqə (qurban) kəsilməsi və sairə kimi hüquqlar da nəzərdə tutulmuşdur. Hazırda onların bəzilərini araşdırırıq:

Birinci hədis:
Peyğəmbər (s) belə buyurur: “Övladın ata üzərindəki hüququ üç şeydir: Ona yaxşı ad seçsin, ona yazmağı öyrətsin və həddi-büluğa çatdıqda, onu evləndirsin.” (Məclisi, “Biharul-ənvar”, c. 101, səh. 92)

İkinci hədis:
İmam Əli (ə) buyurub: “Övladın ata üzərindəki haqqı budur ki, ona yaxşı ad qoysun, onu yaxşı tərbiyə etsin və ona Quranı öyrətsin.” (İbn Əbil-Hədid, “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, c. 19, səh. 365)

Üçüncü hədis:

İmam Zeynul-abidindən (ə) nəql olunan hədisə əsasən övladın valideynin öhdəsində olan üç hüququ bunlardan ibarətdir:

Övlada düzgün tərbiyə vermək və onu gözəl şəkildə ədəbləndirmək; övladı Allaha doğru yönəltmək; və övlada Allaha itaət etməkdə yardım etmək. (Hərrani, “Tuhəful-Uqul”, səh. 263)

Bu üç hədisdən övladlarla bağlı altı önəmli haqqın olduğu anlaşılır

1. Övladlar üçün gözəl adlar seçmək

İnsan ictimai varlıq olduğundan onun cəmiyyətdə özünü doğrultması və nailiyyət qazanmasında, övlad üçün valideynlər tərəfindən gözəl və münasib bir adın seçilməsi olduqca əhəmiyyət kəsb edir. Lakin təəssüflər olsun ki, bir çox hallarda valideynlər bu məsələyə diqqət etmir, öz övladları üçün mənasız və xoşagəlməz adlar seçirlər. Bu məsələ keçmişdə olduğu kimi, indi də bəzi ailələrdə gündəmdədir. Bəzən mənasız və xoşagəlməz adlar, hər hansı bir yerdə o cümlədən, məktəbdə, iş yerində, kollektiv arasında, hətta ailədə belə müxtəlif psixoloji narahatçılıqların yaranmasına səbəb olur.

2. Onlara yazmağı öyrətmək

İslam dini elmə və elm öyrənən kəsə olduqca dəyər verir. Bu isə həqiqətdə Allahın insana verdiyi dəyər və yüksək qiymətin nümunəsidir. Çünki insan həyatında elm ona su və hava kimi lazımdır. Elmli olmağın əsas yollarından biri isə, onu yazmaqdır. Məhz buna görə də övlad hüquqlarından biri, övlada elm öyrətmək və ona təhsil verməkdir. Lakin valideynlər bu məsələdə bunu da nəzərə almalıdırlar ki, övlada elm və təhsil verməkdə ifrat və təfritə yol verməsinlər. Yəni hər sahədə olduğu kimi elm öyrətməkdə də orta yolu seçmək lazımdır. İlk növbədə elmi onlara sevdirmək və elmin dünya və axirətdəki faydaları barədə onları məlumatlandırmaq tövsiyə olunur. Sonra isə övladların yaş və qavramaq səviyyəsinə əsasən onlara elm öyrədilməlidir. Əks təqdirdə bu iş acı nəticələrlə sona çata bilər.

3. Ailə qurmaqda onlara yardım etmək:

İslamda ailə qurmaq olduqca dəyərli əməllərdən sayılır. Quran ayələri və məsumların kəlamları da bu məsələni daim gündəmdə saxlamış və onun həyata keçməsi üçün təkid etmişlər. Bəzi cəmiyyətlərdə belə təsəvvür edilir ki, valideyn övladı yetkinlik yaşına qədər böyütməli və onu o vaxta qədər nəzarətdə saxlamalıdır. Halbuki övladın daim valideyn nəzarətinə və qayğısına ehtiyacı var. Xüsusi ilə də ailə qurmaq yaşına gəlib çatdıqda, valideynlərin öhdəsinə ağır məsuliyyət düşür.

Övlada Quran öyrətmək

Quran həyat proqramı və Allahın insanlar üçün göndərdiyi sonuncu səmavi kitabdır. Onu oxumaq və həyatda tətbiq etmək hər bir müsəlmana vacibdir. Hədisin məzmununa əsasən valideyn ilk növbədə özü Quran oxumağı bilməli və bacardığı qədər onun göstərişlərinə əməl etməlidir. Belə olduqda öz övladına da Quranı çətinlik çəkmədən öyrədə biləcək və Quranın əmrlərinə əməl etməkdə övladına yaxşı nümunə olacaq. Müasir dövrümüzdə bir çox valideynlər müxtəlif xarici dilləri, min cür zəhmətə qatlaşmaqla övladlarına öyrədirlər və bu yolda bütün səylərini əsirgəmirlər. Lakin Quranı özləri onlara öyrətməkdə və yaxud bu iş üçün müəllim tutmaqdə səhlənkarlıq edirlər.

Övladları yaxşı tərbiyə etmək

Valideynin övladına nisbət ən mühüm məsuliyyətlərindən biri də ona düzgün tərbiyə verməkdir. Övlada təhsil vermək ona bir qanad vermək deməkdir. Lakin onun müvəffəq olaraq təkamül yolunda uca zirvələri fəth etməsi və insanlığın ən pik nöqtəsinə nail olması üçün, elmdən savayı, ikinci qanad yəni övlada tərbiyə vermək və onun mənəviyyatını saflaşdırmaq olduqca mühümdür. Bəzən bu sahədə də ifrat və təfritə yol verilir. Övlada valideyn tərəfindən ancaq təhsil verilir, özü də çox yüksək səviyyədə. Amma tərbiyədən və mənəviyyatdan əsər-əlamət yoxdur. Bu isə cəmiyyətdə bir çox fəsadların ortaya çıxması üçün ən mühüm faktor kimi qiymətləndirilə bilər.

Allaha tərəf yönəltmək və Allaha itaət etməkdə ona yardımçı olamaq

İnsanın yaradılışında ən üstün məqsəd onun öz yaradanını tanıması yəni Ona mərifət bəsləməsi və bəndəlik yolunda yalnız Ona itaət etməsidir. Elə bütün səmavi kitabların və ilahi elçilərin də gəlişinin əsas amalı budur. Valideyn öz övladına bu məsələnin mahiyyətini düzgün çatdırmalıdır. O da bundan ibarətdir ki, insan Allah ilə öz münasibətini düzəltmədikcə, Onun yaratdıqları ilə münasibətini əsla düzəldə bilməz. Bu isə insanın fərdi və ictimai həyatında təzahür edən bir məsələdir. Allahla bəndəlik münasibəti pozularsa, ata-ana, qardaş-bacı, həyat yoldaşı, övladlar, qohumlar və dostlar ilə də münasibətdə ciddi münaqişələr yaranar. Allahın Rəsulu (s) öz övladına düzgün yol göstərən və ona Allaha itaət etmək üçün yardım edən valideyn barədə buyurmuşdur: “Övladına düzgün yol göstərən və yaxşı işlərdə yardım edən ataya, Allahın rəhməti olsun.” (Nuri, “Mustədrəkul-vəsail və mustənbitul-məsail”, c. 15, səh. 168)

Deməli məsumların kəlamlarına əsasən, valideynlər ilk növbədə öz övladlarının hüquqlarını tanımalı və onları həyata keçirməkdə əllərindən gələni əsirgəməməlidirlər. Bu isə onların sağlam və saleh şəkildə böyüməsi üçün lazım olan ən mühüm amillərdən biridir.

Yaxşı qadının mükafatı nədir ?

İmam Sadiq (ə) buyurur: Allah-taala Davud Peyğəmbərə (ə) vəhy etdi ki, Xəlavənin qızı Ovsun yanına gedib, ona behişt müjdəsi verib, behiştdə onunla birlikdə olacağını söyləsin. Həzrət Davud (ə) qadının evinə gedib qapısını döydü. Qadın çölə çıxanda Həzrət Davudu (ə) görüb təəccüblə dedi: Nə səbəbə buraya təşrif gətirmisən? Mənim haqqımda vəhy nazil olubmu ? Davud (ə) buyurdu: Bəli !
Qadın dedi: Nə haqdadır ? Davud (ə) buyurdu: Tanrı sənin ustün cəhətlərinə görə barəndə vəhy yolladı. Qadın dedi: Yox, bəlkə o mən deyiləm. Ya da ki, adı mənim adıma oxşar başqa bir qadın haqqındadır. Çünki mən buna layiq deyiləm. Davud (ə) buyurdu: O qadın sənsən. O dedi: And olsun Allaha özümdə məni buna layiq edə biləcək bir əməl görmürəm.
Həzrət Davud (ə) buyurdu: Mənə bir az öz yaşayışından danış. Qadın dedi: Mənə gələn hər bir bəlaya, dərdə və müsibətə səbir etdim və indi də səbir edirəm. Hətta bir dəfə də olsa (etiraz edərək) Allahdan onu məndən uzaqlaşdırmasını istəmədim. O, nə zaman istəsə, onu məndən uzaqlaşdırar. Səbir etməyim üçün savab gözləmədim və daim Allaha şükür etdim. Davud (ə) buyurdu: Elə buna görə də mənimlə behiştdə bir yerdə olacaqsan. İmam Sadiq (ə) bu rəvayəti nəql edəndən sonra buyurdu: Allah-taala bu dini, yalnız saleh və səbirli bəndələri üçün göndərdi.

Giam

Övlad hüquqları məsum kəlamında

Övlad hüquqları məsum kəlamında

İslam dini insan həyatının bütün sahələrinə cavab verə biləcək bir dindir. Bu sahələr insanın fərdi və ictimai həyat tərzini özündə ehtiva edir. Quranla yanaşı məsumların kəlamları da, insan həyatının bir çox sahələrində yaranan sualları cavablandırır. Məsumlar kamil insanlar olduğuna görə, digər insanları da kamillik yoluna dəvət etmişlər. Buna görə də İslami hədislərdə övladların hüquqlarına xüsusi diqqət yetirilmişdir. Bu isə onların üstün dəyərə malik olmasını çatdırır.

Məsum imamların (ə) danışıq və əməllərində övladların hüquqları ilə bağlı açıqladıqları saysız nümunələr, hədis mənbələrində mövcuddur. Hətta, övlad dünyaya gəlməmişdən öncə onlar üçün məsələn, ləyaqətli ananın seçilməsi, dölün qorunması, həmçinin, övlad doğulduqdan sonra, onun qulağına azan və iqamənin oxunması, əqiqə (qurban) kəsilməsi və sairə kimi hüquqlar da nəzərdə tutulmuşdur. Hazırda onların bəzilərini araşdırırıq:

Birinci hədis:

Peyğəmbər (s) belə buyurur:

 “Övladın ata üzərindəki hüququ üç şeydir: Ona yaxşı ad seçsin, ona yazmağı öyrətsin və həddi-büluğa çatdıqda, onu evləndirsin.” (Məclisi, “Biharul-ənvar”, c. 101, səh. 92)

İkinci hədis:

İmam Əli (ə) buyurub:

 “Övladın ata üzərindəki haqqı budur ki, ona yaxşı ad qoysun, onu yaxşı tərbiyə etsin və ona Quranı öyrətsin.” (İbn Əbil-Hədid, “Nəhcül-bəlağənin şərhi”, c. 19, səh. 365)

Üçüncü hədis:

İmam Zeynul-abidindən (ə) nəql olunan hədisə əsasən övladın valideynin öhdəsində olan üç hüququ bunlardan ibarətdir:

Övlada düzgün tərbiyə vermək və onu gözəl şəkildə ədəbləndirmək; övladı Allaha doğru yönəltmək; və övlada Allaha itaət etməkdə yardım etmək. (Hərrani, “Tuhəful-Uqul”, səh. 263)

Bu üç hədisdən övladlarla bağlı altı önəmli haqqın olduğu anlaşılır:

1.Övladlar üçün gözəl adlar seçmək:

İnsan ictimai varlıq olduğundan onun cəmiyyətdə özünü doğrultması və nailiyyət qazanmasında, övlad üçün valideynlər tərəfindən gözəl və münasib bir adın seçilməsi olduqca əhəmiyyət kəsb edir. Lakin təəssüflər olsun ki, bir çox hallarda valideynlər bu məsələyə diqqət etmir, öz övladları üçün mənasız və xoşagəlməz adlar seçirlər. Bu məsələ keçmişdə olduğu kimi, indi də bəzi ailələrdə gündəmdədir. Bəzən mənasız və xoşagəlməz adlar, hər hansı bir yerdə o cümlədən, məktəbdə, iş yerində, kollektiv arasında, hətta ailədə belə müxtəlif psixoloji narahatçılıqların yaranmasına səbəb olur.

2.Onlara yazmağı öyrətmək:

İslam dini elmə və elm öyrənən kəsə olduqca dəyər verir. Bu isə həqiqətdə Allahın insana verdiyi dəyər və yüksək qiymətin nümunəsidir. Çünki insan həyatında elm ona su və hava kimi lazımdır. Elmli olmağın əsas yollarından biri isə, onu yazmaqdır. Məhz buna görə də övlad hüquqlarından biri, övlada elm öyrətmək və ona təhsil verməkdir. Lakin valideynlər bu məsələdə bunu da nəzərə almalıdırlar ki, övlada elm və təhsil verməkdə ifrat və təfritə yol verməsinlər. Yəni hər sahədə olduğu kimi elm öyrətməkdə də orta yolu seçmək lazımdır. İlk növbədə elmi onlara sevdirmək və elmin dünya və axirətdəki faydaları barədə onları məlumatlandırmaq tövsiyə olunur. Sonra isə övladların yaş və qavramaq səviyyəsinə əsasən onlara elm öyrədilməlidir. Əks təqdirdə bu iş acı nəticələrlə sona çata bilər.

3.Ailə qurmaqda onlara yardım etmək:

İslamda ailə qurmaq olduqca dəyərli əməllərdən sayılır. Quran ayələri və məsumların kəlamları da bu məsələni daim gündəmdə saxlamış və onun həyata keçməsi üçün təkid etmişlər. Bəzi cəmiyyətlərdə belə təsəvvür edilir ki, valideyn övladı yetkinlik yaşına qədər böyütməli və onu o vaxta qədər nəzarətdə saxlamalıdır. Halbuki övladın daim valideyn nəzarətinə və qayğısına ehtiyacı var. Xüsusi ilə də ailə qurmaq yaşına gəlib çatdıqda, valideynlərin öhdəsinə ağır məsuliyyət düşür.

4.Övlada Quran öyrətmək:

Quran həyat proqramı və Allahın insanlar üçün göndərdiyi sonuncu səmavi kitabdır. Onu oxumaq və həyatda tətbiq etmək hər bir müsəlmana vacibdir. Hədisin məzmununa əsasən valideyn ilk növbədə özü Quran oxumağı bilməli və bacardığı qədər onun göstərişlərinə əməl etməlidir. Belə olduqda öz övladına da Quranı çətinlik çəkmədən öyrədə biləcək və Quranın əmrlərinə əməl etməkdə övladına yaxşı nümunə olacaq. Müasir dövrümüzdə bir çox valideynlər müxtəlif xarici dilləri, min cür zəhmətə qatlaşmaqla övladlarına öyrədirlər və bu yolda bütün səylərini əsirgəmirlər. Lakin Quranı özləri onlara öyrətməkdə və yaxud bu iş üçün müəllim tutmaqdə səhlənkarlıq edirlər.

5.Övladları yaxşı tərbiyə etmək:

Valideynin övladına nisbət ən mühüm məsuliyyətlərindən biri də ona düzgün tərbiyə verməkdir. Övlada təhsil vermək ona bir qanad vermək deməkdir. Lakin onun müvəffəq olaraq təkamül yolunda uca zirvələri fəth etməsi və insanlığın ən pik nöqtəsinə nail olması üçün, elmdən savayı, ikinci qanad yəni övlada tərbiyə vermək və onun mənəviyyatını saflaşdırmaq olduqca mühümdür. Bəzən bu sahədə də ifrat və təfritə yol verilir. Övlada valideyn tərəfindən ancaq təhsil verilir, özü də çox yüksək səviyyədə. Amma tərbiyədən və mənəviyyatdan əsər-əlamət yoxdur. Bu isə cəmiyyətdə bir çox fəsadların ortaya çıxması üçün ən mühüm faktor kimi qiymətləndirilə bilər.

6.Allaha tərəf yönəltmək və Allaha itaət etməkdə ona yardımçı olamaq:

İnsanın yaradılışında ən üstün məqsəd onun öz yaradanını tanıması yəni Ona mərifət bəsləməsi və bəndəlik yolunda yalnız Ona itaət etməsidir. Elə bütün səmavi kitabların və ilahi elçilərin də gəlişinin əsas amalı budur. Valideyn öz övladına bu məsələnin mahiyyətini düzgün çatdırmalıdır. O da bundan ibarətdir ki, insan Allah ilə öz münasibətini düzəltmədikcə, Onun yaratdıqları ilə münasibətini əsla düzəldə bilməz. Bu isə insanın fərdi və ictimai həyatında təzahür edən bir məsələdir. Allahla bəndəlik münasibəti pozularsa, ata-ana, qardaş-bacı, həyat yoldaşı, övladlar, qohumlar və dostlar ilə də münasibətdə ciddi münaqişələr yaranar. Allahın Rəsulu (s) öz övladına düzgün yol göstərən və ona Allaha itaət etmək üçün yardım edən valideyn barədə buyurmuşdur: “Övladına düzgün yol göstərən və yaxşı işlərdə yardım edən ataya, Allahın rəhməti olsun.” (Nuri, “Mustədrəkul-vəsail və mustənbitul-məsail”, c. 15, səh. 168)

Deməli məsumların kəlamlarına əsasən, valideynlər ilk növbədə öz övladlarının hüquqlarını tanımalı və onları həyata keçirməkdə əllərindən gələni əsirgəməməlidirlər. Bu isə onların sağlam və saleh şəkildə böyüməsi üçün lazım olan ən mühüm amillərdən biridir.

Dr. Nicat Yəhyazadə

İslamda ailə qurmağın əhəmiyyəti

İslamda ailə qurmağın əhəmiyyəti

İslam dini insanın fərdi və ictimai münasibətlərini tənzimləməkdə əvəzsiz rola malikdir. O cümlədən ailə qurmaq və onu doğru-düzgün tərbiyə etmək,  İslam dininin insanlığa olan ən başlıca tövsiyyələrindən sayılır. Bunlar isə Quranda və məsumların kəlamında öz əksini tapmışdır. Quran bütün bəşəriyyət üçün hidayət kitabıdır. O, fərdi və ictimai həyatın müxtəlif sahələrində bəşərin ehtiyaclarına cavab verir.


Quran ayələrində ailə:


Ailə də Quranın xüsusi diqqət yetirdiyi sahələrdən biridir. Məhz buna görə də Allah-taala Quranda evliliyin əhəmiyyət və üstün məqamını öz bəndələrinə bildirmək üçün çoxlu sayda ayələrdə evlilik və ailə qurmaq məsələsinə təkid edərək onu aramlıq və müştərək həyata maraq (məhəbbət) səbəbi hesab etmişdir. Eyni zamanda, insanları ona təşviq edərək evlilik sayəsində fəqirlikdən qurtulmaq və ehtiyacsız olmaq vədəsi vermiş və Quranda belə buyurmuşdur:

Subay kişilərinzi və subay qadınlarınızı, əməlisaleh kölə və kənizlərinizi evləndirin. Əgər onlar kasıbdırlarsa, Allah öz lütfü (neməti) ilə onları ehtiyacsız edər. Allah genişləndirən, biləndir! (“Nur” surəsi, ayə 32)


Cəmiyyətin vəzifəsi bu ilahi göstərişi həyata keçirməkdən ibarətdir.«انکحوا»  “Ənkihu” ifadəsi (feli) cəm formadadır və onun xitabı cəmiyyətin bütün üzvlərinədir. (Məkarim Şirazi, “Nümunə” təfsiri, c. 14, səh. 457.)

Bu ayədən belə başa düşülür ki, evlənən kəslər gələcəklə bağlı narahatçılıq keçirməməlidirlər və əgər həqiqətən də, qüdrətli Allaha təvəkkül etsələr, Allah-taala onların məişət ehtiyaclarını hökmən ödəyəcəkdir. (Məhəmməd Hüseyn Təbatəbai, “Əl-Mizan” təfsiri, c. 15, səh. 113.) Təbii ki, insan ailəsinin ehtiyaclarını təmin etmək və izzətli həyata sahib olmaq üçün özü də çalışmalıdır. Bu, heç də Allah-taalanın ona yardımçı olması ilə ziddiyyət təşkil etmir. Çünki Allah-taala bu dünyanı səbəb-nəticə qanunu ilə idarə edir.


Allah digər bir ayədə buyurur:

Sizin üçün onlarla ünsiyyət edəsiniz (rahatlıq tapasanız) deyə, öz cinsinizdən zövcələr yaratması, aranızda (dostluq) sevgi və mərhəmət yaratması da onun qüdrət əlamətlərindəndir. Həqiqətən, bunda (bu yaradılışda) düşünən bir qövm üçün ibrətlər vardır!. (“Rum” surəsi, ayə 21)


Yaxşı hə­yat yoldaşı insanın fiziki, ruhi və mənəvi baxımdan rahatlıq tap­ma­sının təməlidir. Əgər insan ailə qurmayıbsa, o, naqis varlıqdır. İnsan həyat yoldaşı ilə birlikdə olduqda, həmkarlıq etdikdə, meh­ribanlıq göstərdikdə, öz varlığını kamilləşdirir və onda mə­nəvi tarazlıq yaranır, məsuliyyətli olur və şəxsiyyəti for­ma­la­şır. (Məhəmməd Əli Rizayi İsfahani, “Qurani-Mehr” təfsiri, c. 16, səh. 139-141.)

Subay şəxslərdə məsuliyyət hissinin az olması bəlkə də, bu səbəbdəndir. Bəzi hallarda subaylıq dövrü uzun müddət davam etdikdə ruhi xəstəliklər, mənəvi pozğunluqlar yaranır və həmin şəxslər depressiv həyat sürürlər. İslam dini daima bu düşmənlərlə mübarizəyə qalxmış və insanları mənəvi və ruhi təskinlik sahilinə çatdırmışdır. Quran ruhi aramlığa sahib olan ailəni məhəbbət və mərhəmət məkanı kimi tanıtdırır. Həqiqətdə mənəvi rahatlıq da bu ikisinin səmərəsidir.


İslami hədislərdə ailə:

Peyğəmbər (s) də doğru yola yönləndirən hədislərində, ailənin təşkili ilə bağlı çoxsaylı təkid və istiqamətləndirici kəlamlar buyurmuşdur. Peyğəmbərdən (s) nəql edilən bir hədisdə belə buyurulur:

“Allahla pak halda görüşmək istəyən kəs evlənməlidir. Məişət (ehtiyaclar) qorxusu ilə evlənməkdən çəkinən şəxs Allah-taalaya nisbətdə bədgüman olmuşdur. (Məhəmmədtəqi Məclisi, “Rəvzətul-muttəqin fi şərhi mən la yəhzuruhul-fəqih”, c. 8, səh. 94)


Başqa bir yerdə Peyğəmbərin (s) belə buyurduğu nəql olunmuşdur:

“İslamda Allah yanında evlilikdən daha yaxşı olan bir bina inşa edilməmişdir.” (Məhəmməd ibn Həsən Hürr Amili, “Vəsailuş-şiə”, c. 20, səh. 14)

Şübhəsiz, evlilik bir-biri ilə bağlı olan tərəfləri həddən artıq özbaşınalıq, qeyri-qanuni (qeyri-şəri) münasibət və cinsi azğınlıqlardan amanda saxlayı. Həmçinin, müxtəlif fərdi (şəxsi) və ictimai xüsusiyyətləri də sadalamaq olar ki, bəzən bu məsələ insanın günahların yarısı və bəzən də daha artığından qorunmasına səbəb olur. (Mirzə Əli Meşkini, “İslamda evlilik”, səh. 19)


Bu isə evliliyin hədəflərindən biridir, və onun aşağıdakılardan ibarət olan digər hədəfləri də vardır:

1. Cinsi və duyğusal ehtiyacların təmin olunmasından yaranan psixoloji aramlıq;

2. Nəsil artırmaq və övladların qorunması;

3. Dini mədəniyyətin yayılması;

4. İctimai azğınlıqların qarşısının alınması;

5. Uşaqların qanuni yolla (vələdi-zina olmayaraq) dünyaya gəlməsi;

6. Məişət ehtiyaclarının təmin olunması və …

Beləliklə məlum olur ki, İslam dini ailə qurmaq və onu qorumaq üçün xüsusi göstərişlər vermişdir. Məhz sağlam ailələrin vasitəsi ilə sağlam cəmiyyətlər qurmaq mümkündür, çünki ailə özü kiçik bir cəmiyyətdir. Onun sağlam olması cəmiyyətin sağlam qalmasını təzmin edən ən əsas amildir.

İstifadə olunan mənbələr

1.Quran

2.Hurr Amuli, Vəsailuş-Şiə, h.q. 1409, birinci çap, Qum, muəssiseyi Alul-beyt.

 3.Meşkini, Mirza Əli, İzdivac dər İslam, h.ş. 1374, onuncu çap, Qum, əl-Məhdi.

4.Məhəmməd Əli Rizayi İsfahani, “Qurani-mehr” təfsiri, (22 cild­li), “Təfsir və pəjuheşhaye təfsire ulume Qurani” nəş­riy­yatı, Qum, 1387-ci hicri-şəmsi ili.

5.Məhəmməd Təqi ibn Məqsud Əli Məclisi, “Rəvzətul-muttə­qin fi şərhi mən la yəhzuruhul-fəqih”, ikinci çap, Muəssiseye fərhəngiye islamiye Kuşanbur, Qum, 1406-cı hicri-qəməri ili.

6.Məkarim Şirazi, Nasir, h.ş. 1381, Nümunə təfsiri, iyirmi altıncı çap, Tehran, Darul-kutubil-İslamiyyə.

7.Seyid Məhəmməd Hüseyn Təbatəbai, “Əl-Mizan” təfsiri, beşinci çap, Camieyi müddərisine hövzeye elmiyyeye Qum, “İslami” nəşriyyatı, 1417-ci hicri-qəməri ili.

İlahiyyat elmləri doktoru: Dr. Nicat Yəhyazadə