Category: Əhli-beyt

İmam Zamanın (ə.f) varlıqının sübutu və təsirləri nədir ?

İlahi lütfün həzrət Mehdinin (ə) varlığına dəlil olmasını araşdırmazdan öncə bir neçə nöqtəyə işarə edək:

Bir baxımdan lütf iki qismə bölünür:
a) Lütfi-müfəssəl: Bu lütf sayəsində insan ixtiyari olaraq itaət
yolunu seçir.
b) Lütfü-müqərrəb: bu lütf sayəsində insan vacib göstərişlərin
yerinə yetirilməsinə yaxınlaşır, haramlardan uzaqlaşır.

İmamiyyə və mötəzilə alimləri lütfü Allah üçün vacib sifət saymışlar. Çünki Allah Öz bəndələrini boş yerə yaratmamışdır. Buna görə də onları nəzərdə tutulmuş məqsədə çatdırmaq üçün şərait yaradır, o cümlədən, lütf göstərir. Müqərrəb lütfə əsasən cəmiyyətdə haqqa mehvər olası, cəmiyyəti xətadan uzaqlaşdırası imama ehtiyac var. Bu səbəbdən də deyirik: icma höccətdir. Lütf qaydası tələb edir ki, xalq arasında rəis olsun. Rəis cəmiyyətə biganə qalmamalıdır. Cəmiyyət yolunu azdıqda rəis onu doğru yola sövq etməli, batilin qarşısını almalıdır. Səffar imam Sadiqdən (ə) belə nəql edir: “Həqiqətən, Allah-təala
yer üzünü imamsız qoymaqdan daha ucadır.”

Məhz varlığını lütf saydığımız qeybdə olan imamın hansı təsirləri var?

1. Bütün yer üzündə Allah dinin hifzi – Mərhum Şəriful-Üləma
buyurur: “Heç şübhəsiz, qeyb dövründə imamın varlığı lütfdür. Digər
bir lütf şəriətin qorunması, xalqın batil ətrafında toplanmasının
qarşısının alınmasıdır.”

2. Hazırlıqlı nəfslərin tərbiyəsi – Qeyb dövründə imamın xalqla
rabitələrinin tamamilə kəsilməsi yanlış fikirdir. Bəzi rəvayətlərə
əsasən, ləyaqətli insanlar həzrətin nurundan bəhrələnəcəklər.

3. İmamın varlığı ilə məzhəb qorunar – Sosioloqlar və psixoloqlar
bu fikirdədilər ki, hətta qeybdə olan rəhbərin varlığına inam dini
cəmiyyətə böyük təsir göstərir. Ühüd savaşında düşmən xalqın
ruhiyyəsini zəiflətmək üçün peyğəmbərin qətlə yetirilməsi ilə bağlı
şayiə yaydı.

4. İdeal şəxsiyyətin bəşəriyyətin tərəqqisinə təsiri – İlahi dinlərin
imtiyazlarından biri budur ki, göstəriş verməzdən öncə nümunələr,
ideal şəxslər təqdim olunur. Xalq bu ideallarla tanış olub kamillik
yolunda daha asanlıqla qədəm götürür. Bildiyimiz kimi, ən üstün
nümunə kamil və sağ imamdır.

Giam

Nə üçün Qurani-Kərimdə peyğəmbərlərdən (s) az bir qisminin adı qeyd olunmuşdur ?

Qurani-Kərimin nazil olma səbəbinə nəzər saldıqda aydın olur ki, bu əzəmətli kitab, insanlara hidayət yoluna dəvət edib, onların nəfsini saflaşdırmaq və təlim-tərbiyə göstəricisi olan ilahi bir qaynaqdır.
Bu əzəmətli kitab əziz İslam Peyğəmbəri (s) tərəfindən bütün əxlaqi, fiqhi, etiqadi düsturları müsəlman cəmiyyətinə bəyan etmişdir. Qurani-Kərim hikmətli bir yaradıcı tərəfindən nazil olduğu üçün, bu əzəmətli kitabda qeyd olunan bütün göstərişlərdə məhz bu hikmətə uyğun olacaqdır. Bu nüansa diqqət etdikdə, aydın olur ki, Qurani-Kərimdə bütün peyğəmbərlərin hamısının adının çəkilməsinin də heç bir lüzumu yoxdur. Çünki, qeyd olunduğu kimi, Qurani-Kərim insanları hidayət edən bir bələdçidir. Qurani-Kərimin bu hədəfi bir çox peyğəmbərlərin adlarının çəkilməməsi üçün əsas səbəbidir. Bəzi peyğəmbərlərin adlarının və həyat tərzlərinin Quranda qeyd olunması, onların tarixləri ilə tanış olmağımız üçün deyil, əksinə onların müsibətlərindən və qövmlərinin axır-aqibətlərindən ibrət almağımız üçündür. Əgər adları Quranda gəlməyən peyğəmbərlərin həyatından bizim üçün daha faydalı mətləblər olsaydı Quran onu mütləq qeyd edərdi. Başqa sözlə desək Qurani-Kərim insanların təlim-tərbiyəsi, həmçinin İlahi əmrlərin insanların qəlbində daha əsaslı və möhkəm yer tapması üçün tarixin hikmətli və ibrətamiz hissələrindən (epizodlarından) istifadə etmişdir. Bir sözlə Qurani-Kərim heç vaxt tarix ensklopediya kitabı məqsədi ilə yazılmamışdır. Misal üçün; Həzrət Musanın (ə) adı Quranın 28 surəsində və yüzdən çox çəkilmişdir. Amma o mətləblər heç vaxt tarix ünvanında qeyd olunmamışdır. Qurani-Kərim heç bir peyğəmbər haqqında tarix qeyd etməmişdir. (onların dünyaya gəlməsi, vəfatı və sair..) amma həzrət Musanın (ə) və digər peyğəmbərlərin həyatında olan bütün ibrətamiz və faydalı mətləbləri gətirmişdir. Həmçinin Quran nazil olan zamanda (Quranın əsrində) insanların savadsızlığı, başqa yaxın və uzaq qövmlərdən, o cümlədən onların həyat tərzlərindən və peyğəmbərlərindən xəbərsiz olmaları bir çox peyğəmbərlərin adlarının Quranda gəlməməsinə səbəb ola bilər.

Təlim-tərbiyə məsələsi ilə yanaşı tarixi hadisələrin nəql olunmasının əsas faydalarından biri də budur ki, o məsələlər daha yaxşı başa düşülür və insanın yaddaşında hadisə ilə birlikdə həkk olur. Qurani-Kərimdə peyğəmbərlərin həyatından qissələrin (əhvalatların) nəql olnuması aşağıdakı meyarlara söykənir:

1. Ənbiyanın insanları dinə necə dəvət etməsi, onların hədəflərinin müştərək olması. Yəni Allaha ibadət etmək və ps əməllərdən çəkinmək.
2.İnsanların peyğəmbərlərlə necə (münasibət bəsləməsi və) rəftar etmələrinin çatdırılması və bu rəftarın əsas səbəbləri və nəticələr.
3.Peyğəmbərlərin xurafatlarla, dini təhriflər və düşmənlərlə mübarizəsi.
4.Möminlərin kafirlərlə, zalımlarla və öz düşmənləri ilə necə rəftar etməsi.
5.İlahi qanunların ictimaiyyətdə hakim olması və onun bütün zamanlarda davamının bəyan olunması.

Müqəddəs Qurani-Kərimin “Nisa” surəsinin 163-164 cü ayələri, eyni zamanda “Ğafir” surəsinin 78-ci ayəsinə əsasən bütün peyğəmbərlərin adları və həyatları Quranda gəlməmiş və bəyan edilməmişdir. Həmçinin adları Quranda bəyan edilən az bir qism peyğəmbərlərin belə – təqridən 25 peyğəmbər adı Quranda qeyd edilmişdir – həyatları geniş formada izah edilməmişdir. Burada Hz. İsa (ə) Hz. Musa (ə) Hz. İbrahim (ə) və s. Kimi peyğəmbərlərin həyatlarını çox qısa şəkildə bəyan olunmasını qeyd etmək olar. Adları Qurani-Kərimdə qeyd olunan peyğəmbərlərin bütün həyatlarının hər bir səhnəsi bizim üçün faydalı və lazımlı olsaydı mütləq Uca Allah onları qeyd edərdi. Amma qeyd etdiyimiz kimi, Qurani-Kərimin nazil olma səbəbi insanlara öyüd-nəsihət vermək və onları zülmətdən nura çıxartmaqdır. Peyğəmbərlərin adlarının çəkilməsi və onların həyat hekayələrinin Quranda qeyd edilməsi insanların nümunə alması, bu hadisələrdən ibrət götürməsi üçündür. Əgər digər hadisələr də insanlar üçün faydalı, eyni zamanda insanların hidayəti üçün lazımlı olsaydı mütləq Allah onu Quranda qeyd edərdi. Bəzi hadisələrin Quranda qeyd edilməsinin ən əsas səbəbi, insanların ibrət alması üçündür. Buna görə də, bir sıra peyğəmbərlərin həyat hekayələrinin gəlməsi və hamısına işarə olunmasına da heç bir lüzum yoxdur.

Ümumiyyətlə tarixi hadisələrin nəql olunmasının əsas faydası budur ki, o hadisələr daha aydın şəkildə dərk olunsun. Digər bir mühüm məqam isə, Quranda qeyd olunan bütün tarixi hadisələr, insanların yaşadığı cəmiyyətə nümunə kimi təqdim edilməsi, insanların eyni səhv və xətaları təkrar etməməsi üçündür. Məhz bu səbəbə görədir ki, bütün övliya və ənbiyanın tarixi hadisəsi insanların ibrət alması və öz həyatları üçün həmin hadisələrdən nümunə götürməsidir.

Beləliklə Peyğəmbərlərin (ə) həyatlarının nəql olunması bir sıra mühüm nüanslara söykənir:

1.Peyğəmbərlərin insanları hansı formada və səpgidə dinə dəvət etməsi və onların bu yolda hədəflərinin sadəcə insanların zülmətdən nura və Tövhidə dəvət etməsində müştərək olmasıdır.
2.Hər bir peyğəmbərin öz qövmünü dinə və tövhidə dəvət edən zaman, hansı çətinliklərdən və ıxıntılardan keçərək insanları bu yola dəvət etməsi və həmin qövmün şəxsləri öz peyğəmbərləri ilə necə rəftar edib, onların dəvətini necə qarşılaması.
3.Peyğəmbərlərin öz qövmündə düşmənləri ilə necə mübarizə aparması, təhrifə məruz qalmış müqəddəs ayinləri hansı faktorlarla yenidən icra etməsi və öz düşmənləri ilə necə rəftar etməsi.
4.Ilahi qanunların cəmiyyətdə hakim olması və onun bütün zaman və məkanlarda davamlı olması.
5.Peyğəmbərlərin insanlara təlim-tərbiyə baxımından hikmətli və ibrətamiz sözlərlə moizə etməsi, həmçinin insanların düşmən və üsyankar qövmlərin axır-aqibətlərindən ibrət almaları, Rəsuli-əkrəmin (s) keçmiş peyğəmbərlərin üsullarından hidayət yolunda istifadə etməsi.
6.Tarixdə olan hadisələri Quranın meyarları əsasında qiymətləndirmək və özünü tarixin qiymətli şəxsiyyətlərinin yerində hiss etmək.

Tarixdə bəzi peyğəmbərlər barəsində nəql olunan şübhələrin və onlara atılan iftiraların aradan qaldırılması.
Misal üçün: yəhudilərin Üzeyr peyğəmbərə (ə) və İsəvilərin (xristianların) həzrət İsaya (ə) Allahın oğlu olmaq nisbətinin verilməsi və ya həzrət Musanın (ə) qətldə ittiham olunması və sair.Peyğəmbərin və möminlərin düşmənin müqabilində qəlblərinin təskinlik tapması və bu yolda səbirli və sabit qədəm olmaları, həmçinin kafirləri qarşılıqlı müqavimətləri ilə qorxuya salıb naümid etməkdir.

Nəticə

Ümumi qeyd etdiklərimizdən belə nəticə alırıq ki, Quranın bəzi yerlərdə tarixə toxunmaqdan əsas hədəfi insanları qəflət yuxusundan ayıltmaq və bu yolda onlara xəbərdarlıq etməkdir.
Bundan əlavə bütün ilahi peyğəmbərlər eyni məqam və mənsəb sahibi olmamışlar. Onların bəziləri böyük bir qövmə, bəziləri kiçik bir qəbiləyə və bəziləri isə öz qohum-əqrabaısna peyğəmbər və ya nəbi olmuşdur. O cümlədən onların hamısının özlərinə məxsus dinləri olmamışdır. Misal üçün: Mümkündür eyni zamanda bir peyğəmbərin dininə bir neçə nəbi və ya peyğəmbər insanları dəvət etsin. Necə ki, Lut (ə), Yaqub (ə), İshaq (ə) və İsmail (ə) peyğəmbərlər həzrət İbrahimin (ə) gətirdiyi dini yaymaqda davam edirdilər. Həmçinin bütün Bəni-israil peyğəmbərləri Musanın (ə) gətirdiyi şəriəti yayıb və onu insanlar üçün təfsr edirdilər. Mümkündür bu peyğəmbərlərin bəzisi insanları gizli və məxfi şəkildə dinə dəvət etdikləri üçün onların adları Quranda gəlməmişdir. Başqa bir mətləb də budur ki, İslam peyğəməri (s) ilə düşmənçilik edən qövmlərin çoxusu yəhudi məslək olduğu üçün Qurani-Kərim ən çox həzrət Musadan (ə) və bəni-İsraildən nəql etmişdir ki, yəhudilər və yeni iman gətirmiş möminlər ibrət alsınlar. Bu səbəbdən başqa peyğəmbərlərin adları Quranda gəlməmişdir.
Sonda bu mətləbə işarə etmək faydalı olardı ki, Quranda nəql olunan hadisələrin və adları çəkilən ümmətlərin yaxın şərq və Asiya torpaqlarına mənsub olmağına baxmayaraq demək olmaz ki, qərb torpaqlarında ilahi peyğəmbərlər olmamışdır. Mümkündür ki, onların həyat və yaşayış tərzləri, həmçinin ümumi mədəniyyətləri Asiyalılardan fərqləndiyi üçün onların qissələri və peyğəbərlərinin adları Quranda gəlməmişdir.

İstifadə olunmuş mənbələr

Cavad Amuli, Abdullah, sireye peyğəmbəran dər Quran, cild 6-7, İsra, ikinci çap, 1379, Qum
Şirvani, Əli, dərsnameye-əqaed, mərkəz-cəhani- ulume- islami, birinci şap, 1376, Qum, səhifə 164
Təba- təbai, Muhəmməd Hüseyn, əl-Mizan, cameye- odərrisin hovzeye elmiyyeye Qum, cild 6, səhifə 146 və cild 17, səhifə 354
Misbah Yəzdi, Muhəməd Təqi, Amozeşe aqaed, cild 1-2, saziman tabliğat islami, altıncı çap, 1370, teran, 29-cu dərs, səhifə 281
Misbah Yəzdi, Muhəməd Təqi, Maarefe Quran, rah və rahnoma şenasi, moəssiseye Amozeşi və pejuheşi imam xomeyni (rh), 1-ci çap, 1376, Qum, səhifə 17, 21-22 və səhifə 58-153
Hadəvi Tehrani, Məhdi, təəmmolat dər elme Usule feqh, birinci kitab, dördüncü dəftər.

Aqil İslam

Behişt hurisi – Xanım Fatimə (s.ə)

Xanım Zəhra (s.ə) besətin 5-ci ili, cəmadis- sani ayının 20- də dünyaya göz açmışdır. Bu zaman Peyğəmbərin (s) 45 yaşı var idi. İmam Sadiq (ə) və İmam Baqir (ə) –dan nəql olunan rəvayətdə deyilir: Həzrəti Zəhranın (s.ə) anası xanım Xədicə olmuşdur. Peyğəmbər (s) özünün merac gecələrinin birində ona təklif olunan cənnət meyvələrindən olan təzə xurma və üzümdən dadmışdı. Allah- Taala həmin behişt meyvələrini Peyğəmbərin (s) sülbündə formaya salmışdı. Buna görədə xanım Fatiməni (s.ə) “Həvraul insiyyə”də adlandırıblar. Bununda mənası xanım Zəhranın (s.ə) insan ola- ola behişt hurilərindən sayılması deməkdir. Beləki Peyğəmbər (s) hər zaman cənnət ətrini arzulasaydı, onun və tuba ağacının ətrini Fatimədən (s.) alardı.

İlahi ! Bu necə bir xanımdır, bu necə paklıqdır ! Müqəddəsliyin təzahürünə bax ! Elə bir xanım ki, əvvəli behişt meyvəsidir. Xəmiri behiştdən yoğrulub. Bünövrəsində paklıq var. Təharəti-eşq. Mütəal Allah, ta əvvəlindən pak-pakizə xəlq eləyib. Elə bir xanım ki, Quran, Allahın onu bütün çirkinliklərdən pak və uzaq etdiyini söyləyir. Elə bir xanım ki, həm insandır, həm huri. Həm mələkdir, həm mələkdən üstündür. Elə bir xanım ki, Allah Rəsulu nə zaman behişt üçün darıxsa, bağrına basar, qoxlayardı.

Digər bir məsələ – Bir gün Allahın rəsulu evə daxil olduqda Xədicənin (s.ə) kiminləsə söhbət etdiyini eşidir və bu barədə ondan soruşduqda o pak qadın belə cavab verir: “bətnimdəki uşaq mənimlə söhbət edir, o, mənim həmsöhbətimdir. Peyğəmbər (s) buyurdu: “Cəbrail (ə) mənə xəbər verib ki, bu uşaq qız uşağıdır və bizim mübarək, nəslimizdə budur. Allah Taala tezliklə mənim nəslimi onun vasitəsi ilə dünyaya gətirəcəkdir. İmamlar onun nəslindən dünyaya gələcəklər.

Kim idi bu xanım ? Elə bir xanım ki, ta bətindən dil açıb. Elə bir xanım ki, Rəbbin izni və iradəsi ilə, göz açmamış dil açıb. Elə bir xanım ki, şəninə surə nazil olub, ayələr dil açıb. Elə bir xanım ki, özü təklikdə 11 imam anası olub. Allah bu xanıma nə qədər xeyir-bərəkət verib, nə qədər fəzilət, nə qədər ilahi məqam bəxş edib ki, peyğəmbərin (s) ondan sonra gələn imamların, ondan sonra gələn övliyaların, ondan sonrakı bütün möminlərin və daha artığı bütün günahkarların başı üstdə bir nur olub. Ümid olub, çıraq olub. O, dünyaya gələn zaman ondan saçan nur bütün Məkkə evlərini işıqlandırırdı. Behişt hurilərindən on nəfər əllərində cənnətdən gətirdikləri teşt və kovsər suyundan doldurulmuş kuzə ilə evə daxil oldular. Xədicənin qarşısında duran qadın Fatiməni (s.ə) götürüb kosər suyu ilə yudu. Ağappaq, ətirli iki parçadan biri ilə onu bələyib, digəri ilə isə başını bağladı. Sonra Fatiməni (s.ə) dindirdi. Fatimə (s.ə) dil açıb Allahın birliyinə, Məhəmmədin (s) onun rəsulu olmasına şəhadət verdi.
Allah bizi dünya-axirət xanım Fatimədən ayrı salmasın. O ki, qiyamətdə deyəcəklər, “eynə-Fatimiyyun” hardadır Fatimənin yolunu gedənlər ?.. Rəbbim bizi, bu yolun həqiqi yolçularından qərar versin, inşəAllah. Vəssəlamu-aleykum.

GİAM

Şеytаn Pеyğәmbәrlәrә qаlib gәlә bilərmi?

Qur’аni-kәriмdә аçıq şәkildә bәyаn оlunur ki, Şеytаn hәqiqi Аllаh bәndәlәrinә yахınlаşа bilмәz. Bәs nеcә оlub ki, şеytаn hәzrәt Аdәмә yоl tаpа bilib? Hаnsı ki, hәzrәt Аdәм hәqiqi bәndә оlмаqlа yаnаşı hәм dә Аllаhın Pеyğәмbәri idi. “Sәfiyyullаh” (“Аllаhın sеçilмişi”) lәqәbini qаzаnмış bir şәхs аdi bәndәlәr kiмi оlа bilәrмi?!

Cаvаb: Аllаh-tәаlа şеytаnın nәzәrinә çаtdırdı ki, о hәqiqi bәndәlәri аldаdа bilмәyәcәk, çirkin işlәri оnlаrın nәzәrindә gözәllәşdirмәyә gücü çаtмаyаcаq vә nәticәdә, оnlаrı günаh yоlа çәkмәyә мüvәffәq оlмаyаcаq. Bеhiştdә Аdәмin bаşınа gәlмiş әhvаlаt isә şеytаn әмәli dеyildi. Аdәмin bаşınа gәlәn hаdisә “tәrkе-оvlа” аdlаnır. Bu о dемәkdir ki, Аdәм günаhа yоl vеrмәмiş, sаdәcә, yахşı bir işi tәrk еtмişdir. Әslindә hәr bir şәхs öz irаdәsi ilә qәlb yоlunu şеytаnın üzünә аçır. İnsаnın icаzәsi оlмаdаn şеytаn оnun qәlbinә dахil оlа bilмir. Şübhәsiz ki, Pеyğәмbәrlәr şеytаnа bеlә bir icаzә vеrмәмişlәr.

Bir qәdәr dә аydınlаşdırsаq, şеytаnın yоl tаpмаsı о dемәkdir ki, insаnın iмаnının zәifliyi vә sәhlәnkаrlığı оnun qәlbini şеytаnа tәsliм еdir. Bu yоllа günаh insаnın gözündә аdilәşir. Амма şеytаn Pеyğәмbәrlәrin ruhunа nüfuz еtмәk iмkаnındаn мәhruмdur. Әgәr şеytаnın tәhriki ilә Аdәм qаdаğаn оlмuş меyvәdәn yеdisә, bu günаh yох, “tәrkе-оvlаdır”. Меyvә yемәk hаrам iş sаyılмамаlıdır.

Böyük şiә аliмlәri Pеyğәмbәrlәrin pаklığını әqli dәlillәrlә аydınlаşdırмışlаr. Аdәмin әhvаlаtı vә Pеyğәмbәrlәrin pаklığı hаqqındа dаhа мüfәssәl мә’luмаt әldә еtмәk üçün “Böyük rәhbәrlәr” kitаbınа мürаciәt еdin.

Yad kölgələr

PhD. Əfzələddin Rəhimli

İlahiyyat üzrə fəlsəfə elmlər doktoru,
Professional ailə müşaviri, Həyat koçu

Dəstəmazını alıb, yatağına uzandı. Könlü qüssə içində, qəlbi kədər və hiddətlə dolu idi. Qəzəblə öz-özünə dedi: “Hz. Zəhranı (s) incidənlər çox zalım, qəddar insanlar idi. Kaş mən orada olaydım. Bütün bunlara icazə verməzdim…” Ardınca göz yaşlarını silib, yuxuya getdi. Azca yatmışdı ki, dəhşət içində ayıldı. Nəfəsi təngimişdi, qorxu içində ətrafa baxırdı. Buz kimi tər damlaları, möhür izi qalan alnından üzü aşağı axırdı. Az öncə Hz. Zəhra (ə) üçün axıtdığı göz yaşlarını sildiyi dəsmalla tərini sildi. İlahi, bu nə yuxu idi? Əlinin (ə) qapısına dayanmışdı. Hiddətlə hədə-qorxu gəlirdi, içəridən ağlaşma səsləri eşidilirdi. Kimsə yana-yana Allahı çağırırdı. O isə qəzəblə bağırırdı, ayağını yerə çırpdıqca, ev əhlinin nalələri də yüksəlirdi. Əlindəki odla qapıya doğru getdi.Bir anlıq alovun kölgəsində özünü gördü. Vəhşətə gələrək məşəli kənara tulladı.Bu ki mənəm! Məşəl mənim əlimdədir. Kölgədən gördüm.Mənim kölgəm idi. Mən Zəhranın qapısındayam!

Sinəsindən qopan ağrının şiddətilə yuxudan ayıldı. Niyə mən?! Axı mən. Dönüb yoldaşına baxdı. Əllərinin izi hələ də onun üzündə idi. Yatmadan öncə etdiyi davanı xatırladı. Uşaqlar bir kənarda qıvrılıb yatmışdı.Çığıraraq yanından qovduğu övladının nəmli kirpikləri bir-birinə yapışmışdı. Birtəhər ayağa qalxıb titrək əlləri ilə su içdi. Gözü pəncərənin şüşəsində öz təsvirinə sataşdı.Qızarmış üzünü gördü. İlahi, bu gün hər kəsin içində rişxəndlə ələ saldığı şəxsin simasına necə də bənzəyirdi.

Pəncərədən kənara baxdı. Dostları ilə arxasınca danışdığı qonşunun evinin işıqları hələ də yanırdı.
Dava-dalaş səs-küyləri qapıya qədər gəlirdi. Əlində tutduğu məşəli xatırladı. Mən daha kimlərin evinə od salmışam ilahi. Ümidini mənə bağlayan kimlərin qəlbini qırmışam? Kimləri yarı yolda qoymuşam. Anlamamışam, anlamaq istəməmişəm. Sığal çəkəcəyim yerdə, şillə vurmuşam.Eybini örtmək əvəzinə, faş etmişəm.Acılamışam, sındırmışam, göz yaşlarına səbəb olmuşam.Kimlərin ahını almışam.Mən nəfsimi sevindirmək üçün ibadət etmişəm. Özümdən xoşum gəlsin deyə sədəqə vermişəm.Dindarlığım “özpərəstliyimə” xidmət edib. Özümü aldatmışam. Mən bilməmişəm ki. Mən o yad kölgələri sevməmişəm ki. Mən yara açanları deyil, dərdlərə məlhəm olan Zəhranı sevmişəm. Mən gücsüzlərə bağıranları deyil, yetimlərin atasını sevmişəm.Namazında rükuda ona ehtiyaclı olana üzüyünü verən gözəl qəlbi Əlini sevmişəm.Bu kölgələr, eyibləri örtən, utandırmayan, bağışlayan, qucaq açan, nəvaziş göstərən, fədakarlıq edən, səbir və mərhəmət göstərən ilahi şəxslərin kölgəsi deyil. Mən doğmaların deyil, yadların kölgəsinə sığınmışam.

Xanım Zəhranın (s.ə) gələcəkdə başına gələn müsibətlər haqqında peyğəmbər (s) nə buyurmuşdur ?

Məhrum Şeyx Səduq ibni-Abbasdan nəql edir ki, Peyğəmbər (s) Əhli-beytin (ə.m) başına gətiriləcək müsibətlərdən xəbər vermiş və Fatimənin (s.ə) barəsində belə buyurmuşdur: “Qızım Fatimə əzəli və
əbədi olaraq iki dünyanın qadınlarının Xanımıdır. O, mənim cismimin bir parəsi, gözümün nuru, qəlbimin meyvəsi və vücudumda olan ruhumdur.O, “Huril-insiyyə” dir. Mehrabda Allah qarşısında ibadət etməyə başladığı vaxt nuru ulduz kimi səma mələkləri üçün parlayar. Bu zaman Allah-təala mələklərinə buyurar: “Ey mələklər, mənim qarşımda ibadət üçün dayanmış kənizlərimin sərvəri olan kənizimə tamaşa edin. Görün mənim qarşımda bədəni necə əsir. O bütün varlığı ilə mənə ibadət edir.
Sizi şahid tuturam ki, onun şiələrini cəhənnəm atəşindən amanda saxlayacağam”.

Müəllif yazır: “Peyğəmbər (s) bu sözdən sonra buyurdu: ”Mən nə vaxt Fatiməyə baxıram, yadıma məndən sonra ona üz verəcək hadisələr düşür. Sanki, qəm və kədərin onun evinə necə varid olmasını və ona ediləcək ehtiramsızlığı və haqqının əlindən alınmasını, öz işinə yetişə bilməməsini, qabırğasının sındırılmasını, bətnində olan və hələ dünyaya gəlməmiş uşağın siqt olunmasını, onun “Ya Muhammədahu” çağırmasını elə indidən görürəm. Kömək istəyir, lakin bir cavab eşitmir, heç kim də ona kömək etmir. Məndən sonra həmişə hüznlü, qəmli və gözüyaşlıdır. Hərdən belə fikirləşir ki, vəhy evindən kəsilib, mənim ayrılığıma mübtəla olubdur, gecələr dəhşətli olur. Ona görə ki, gecə namazı vaxtı mənim Quran oxumağımı eşidərdi, indi isə eşitmir. Sonra özünün atasının sağlığında necə əzizlənib, nəvaziş edildiyini xatırlayıb qəmli-qəmli, içiniçin ağlayır. Bu zaman Allah-təala mələkləri onun munisi edir. Mələklər Həzrəti-Məryəmlə (s.ə) həmsöhbət olduqları tək onunla da elə
həmsöhbət olarlar. “Ey Fatimə, Allah-təala səni seçdi və pak etdi. Səni bütün qadınların Xanımı etdi. Ey Fatimə, Allahına ibadət və səcdə et. Allah dərgahında rükuda olanlarla rüku elə”. Sonra elə bil görürəm ki, O, dərddən və qübardan xəstələnibdir. Qulluğa ehtiyacı var. Allah-təala İmranın qızı Məryəmi (s.ə) ona baxmağa göndərər. Bu vaxt O, Allah-təala ilə belə dərdi-dil edər: “İlahi, həyatdan doyub yorulmuşam. Dünyapərəst insanların əlindən artıq cana gəlmişəm. Məni atama qovuşdur”. Allah-təala da onu mənə yetirər. O, mənim Əhli-beytimdən (ə.m) qəmli, kədərli, haqqı qəsb olunmuş və öldürülmüş halda mənə yetişəcək ilk şəxsdir. Bu vaxt Allaha yalvarıb deyərəm: “İlahi, ona zülm
edən şəxsləri öz rəhmətindən uzaq et. Onun haqqını qəsb edənləri cəzalandır. Onu pərişan edənləri və kədərləndirənləri xar elə. Onu hamilə ikən zərbə ilə vurub uşağını siqt edənləri isə əbədi olaraq
cəhənnəm atəşinin sakini et”. Bu zaman mələklər deyərlər: “Amin!” “İlahi, bu duanı müstəcəb elə”.
Peyğəmbər s başqa yerdə belə buyurur: Əhli-beytin (ə.m) ikinci böyük şəxsi Fatimədir (s.ə) ki, mənim bədənimin bir parçasıdır. O, dünyanın keçmiş və gələcək qadınlarının ən yaxşısı və xanımıdır.
O, mənim ğözümün işığı, canımın meyvəsidir. O, ibadət mehrabında namaza dayananda çöhrəsinin ixlas nuru yeddi asimanı işıqlandırır. Allah-təala mələklər qarşısında onunla fəxr edir. Məndən sonra
ümmətin ona edəcəyi cəfa və zülümləri xatırlayıb O məzlumənin halına ağlayıram. Məndən sonra O məzlumənin həqqini əlindən alarlar, ona hörmətsizlik edərlər, bədəninə cərahət (xəsarət) yetirərlər. Mənim fərağımda gecə-gündüz ağlayar, “atam vay” deyib nalə edər, onun köməyinə yetişən olmaz, hətta nalə etməyinə də mane olarlar. Məndən sonra Əhli-beytimdən (ə.m) mənə mülhəq olanların (mənə yetişənlərin) əvvəlincisi O Xatun (s.ə) olar. Həsən (ə) və Hüseyin (ə) isə mənim gözümün nuru, ümmətimin höccətləri, behişt cavanlarının ağalarıdır. Ümmətimin nankor zalimləri və münafiqləri onların birini zəhərləyib ciyərini doğrayarlar, o birini susuz halda şəhid edib, başını qurbanlıq qoyun başı kimi kəsib nizəyə vurarlar, əhli-əyalını əsir edib şəhərbəşəhər gəzdirərlər. Bütün bunları xatırlayıb onların halına ağlayıram”

Giam

Fatimə xanımın (s.ə) ailə həyatında ər qayğısı necə olub ?

Qurani-kərim ailə bünövrəsinin möhkəmliyində iki şərt qeyd edir. Bu iki şərt ödənərsə, ailə möhkəm olar və heç bir tufan onu silkələməz. Bu iki şərt pozulanda Şeytanın ailəyə nüfuz yolu açılır.
Bu əsaslardan, şərtlərdən biri ər-arvad arasındakı qarşılıqlı məhəbbətdir. Bu məhəbbət ailə mühitində xoşbəxtlik və səmimiyyət yaradır, eləcə də bütün bulanıqları aradan qaldırır. İkinci əsas qarşılıqlı
şəkildə bağışlamaq, əfv etməkdir. Bu şərt ödənərsə, əlaqələr güclənər, ailə ixtilafları qabarmaz.
Qurani-kərim buyurur: «Onlarla ünsiyyətiniz üçün öz cinsinizdən zövcələr xəlq etməsi, aranızda sevgi və mərhəmət yaratması da onun dəlillərindəndir». Əli və Fatimənin (s) həyatı məhəbbət, güzəşt və isarın nümunəsidir. Bu iki məsumun günah və xətası olmasa da, onlarda mehr-məhəbbət, maddi çətinliklərə etinasızlıq özünün ən yüksək zirvəsindədir. O dövrün həyat çətinlikləri, ağır işləri şəxsən icra etmələri, üzücü sıxıntılar bu növ cavan ailənin güzəranına kölgə salmışdı. Həyatları tam kasıblıqla keçir, çox vaxt evdə bir parça çörək də olmurdu. Lakin ailədə hökm sürən səbr və mərhəmət ab-həvası bütün çətinlikləri unutdururdu. Hətta ən çətin əziyyətdə də Fatimə (s) Əlidən (ə) nə isə tələb etmir, onu əziyyətə salmaq istəmirdi. Diqqət edin: Əli (ə) otağa daxil olur. Fatiməni (s) rəng-ruhu saralmış görür. Fatimədən (s) yemək istəyəndə «üç gündür evdə yemək yoxdur» cavabını alır. Əli (ə) buyurur: Nə üçün mənə xəbər vermədin?
Həzrət Fatimə (s) buyurdu: Atam Peyğəmbər (s) mənə qadağan edib ki, səndən nə isə istəyəm. Buyurub ki, özü ilə bir şey gətirsə, gətirib, gətirməsə tələb etmə. Başqa bir rəvayətə görə yuxarıdakı hadisə zamanı Zəhranın (s) körpələri aclıqdan titrəyirdilər. Bəli, Fatimə tək mehriban bir ana «Məhəmməd gülü» olan övladları ilə bu sayaq çətinlikdə yaşayırdılar. Budur Fatimə (s) dözümü, budur Fatimənin (s) Əliyə (ə) qayğısı. Rəvayətə görə, Fatimədən (s) bu sözləri eşidən Əli (ə) yemək ardınca evdən çıxır. Bir dirhəm borc alır ki, ev üçün ruzi alsın. Yolda Miqdadla rastalaşır və bu vaxt onu evdən çıxmağa vadar edən səbəbi soruşur. Miqdad cavab verir: «Aclıq». Bunu eşidən Əli (ə) borc aldığı bir dirhəmi
Miqdada verib, evə əliboş qayıdır.

Giam

Dünyadan köçərkən xanım Fatimənin (s.ə) narazılığı nə idi ?

İbni Həcər Məkki «Әs-səvaiqul-muhriqə» kitabında yazır: Peyğəmbər (s) öz qızına üz tutub buyurdu: «Ey Fatimə! Allah-taala sənin qəzəbinə qəzəblənər və razılığına razı olar.» Buxari «Səhih» kitabında yazır: Peyğəmbər (s) buyurdu: «Fatimə mənim canımın bir hissəsidir. Hər kəs onu qəzəbləndirsə, məni
qəzəbləndirmişdir.» Həzrət Fatimənin dəfələrlə Әbu Bəkr və Ömər tərəfindən inciməsini əksər tarixçilər öz kitablarında qeyd etmişlər. Xüsusilə, Peyğəmbərin (s) öz qızına hədiyyə etdiyi Fədək bağının onun əlindən alınması xəlifələrin ən böyük səhvlərindən biri idi. Fədək bağı döyüşlərin birində əldə olunmuş qənimətlərin bir hissəsi idi. Әhməd ibni Hənbəl «Müsnəd» kitabında yazır: «Öz yaxınlarının haqqını ver.» Bu ayə nazil olan kimi Peyğəmbər (s) Fədək bağını həzrət Fatiməyə hədiyyə etdi.» Göründüyü kimi Fədək bağı Peyğəmbərin (s) öz həyatı dövründə öz qızına bağışladığı xüsusi bir mülk idi. Lakin Әbu Bəkrin xilafəti
dövründə bu bağ həzrət Fatimədən alınıb beytul-mala daxil edildi. Әbu Bəkr Fədək bağının irs yolu ilə həzrət Fatiməyə çatdığını deyir, peyğəmbərlərdən isə heç kəsə irs qalmadığını iddia edirdi. O, bu iddiasına dəlil gətirərək deyirdi: Peyğəmbərdən (s) özüm eşitdim ki, buyurdu: «Peyğəmbərlərdən heç kimə miras qalmaz.» Әbu Bəkrin nəql etdiyi bu hədisin səhv olduğunu sübut etmək üçün çoxlu sayda dəlillər gətirmək olar. Lakin həzrət Fatimənin (s) özünün bəyan etdiyi dəlilləri və xanımın öz hüquqlarını necə
müdafiə etdiyini oxuculara təqdim etməyi məqsədəuyğun sayırıq. -Әbu Bəkr Әhməd Cövhəri «Səqifə» kitabında, və İbni Әbil Hədid «Şərhu-nəhcül-bəlağə» kitabında yazır: «Fədək bağı həzrət Fatimədən alındıqdan sonra xanım, həzrəti Əli (s) ilə birlikdə məscidə gedib öz haqqını tələb edərək buyurdu: Әgər Fədəkin irs olduğunu qəbul etsək, bu irs nə üçün mənə çatmamalıdır? Deyirsiniz ki, peyğəmbərlərdən heç kimə irs çatmaz…? Bəs nə üçün Qurani-Kərimdə peyğəmbərlərdən irs qalması bəyan edilir? «Süleyman Davudun irsinə sahib oldu.» Ey Әbu Qəhafənin oğlu (Әbu Bəkr), Allahın kitabında yazılıb ki, sən öz atandan irs apara bilərsən, mən yox ? Həqiqətən böyük bir iftira yaxmısan. Qəsdən Allahın kitabını tərk edirsiniz. Allah mənim atamı irs qanunundan istisna etdiyi ayəni sizəmi göndərib? Yoxsa siz mənim atamdan və əmim oğlundan Qurana daha arifsiniz? Bilin ki, ən yaxşı hakim Allah, ən yaxşı himayədar Məhəmməd (s) və ən yaxşı üzləşəcəyiniz yer qiyamətdir. O gün batil kəslər ziyana uğrayacaq. Lakin
peşmançılıq sizə fayda verməyəcək. Hər şeyin öz vaxtı var, tezliklə görərik kimi əzab çulğalayacaq…»
Həzrət Əlidən (s) beyət almaq üçün onun evinə hücum olunduğu, bu zaman Peyğəmbərin (s) əziz qızının incidilməsi barədə çox söhbətlər olunub. Әbu Məhəmməd Deynuri «Tarixul-xüləfa ər-raşidin» kitabında bu hadisəni geniş şəkildə yazmışdır. Hadisə zamanı həzrət Fatimənin dediyi bir cümlə xanımın Әbu Bəkr və Ömərdən narazı olduğunu açıq şəkildə bəyan edir: «Atacan! Ey Allahın rəsulu! Səndən sonra Әbu Qəhafənin oğlu (Әbu Bəkr) ilə Xəttabın oğlundan (Ömər) biz nələr çəkdik…» Həmin iman və insaf əhli olan əhli-sünnət alimi (Deynuri) öz kitabında yazır: «Fatimənin ömrünün son günlərində Ömər, Әbu Bəkrə dedi (və ya əksinə): Gəl birlikdə gedib Fatimədən halallıq alaq, biz onu qəzəbləndirmişik. Onlar Fatimənin evinə gəldikdə xanım onlara görüş icazəsi vermədi. Onlar Әli (ə)-dan xahiş edərək evə daxil oldular. Xanım üzünü divara çevirib sakit dayandı. Әbu Bəkr dedi: Ey Peyğəmbərin (s) əzizi, and olsun Allaha ki, səni qızım
Aişədən çox istəyirəm. Kaş Peyğəmbərdən (s) sonra ölmüş olaydım. Mən sənin kim olduğunu hamıdan yaxşı bilirəm. Həzrət Fatimə Әli (ə)-a dedi: Onlardan soruş: Eşitməmişdiniz ki, Peyğəmbər (s) buyurdu: «Fatimənin razılığı mənim razılığım, qəzəbi mənim qəzəbimdir. Qızım Fatiməni sevən məni sevmişdir…» Әbu Bəkr və Ömər cavab verdilər: Bəli, Peyğəmbərdən (s) bu sözləri eşitmişik. Həzrət Fatimə buyurdu: Mən Allahı və Onun mələklərini şahid tuturam ki, siz məni incitdiniz, mən sizdən razı deyiləm. Atam Peyğəmbəri (s) görən kimi sizdən şikayət edəcəyəm. Onlar bu sözləri eşidəndə şiddətlə ağlamağa başladılar. Həzrət Fatimə için-için ağlayaraq buyurdu: And olsun Allaha ki, hər dəfə namaz qılanda sizə nifrin edirəm…
Әbu Bəkr dözə bilməyib nalə çəkərək çölə çıxdı.» Peyğəmbərin (s) əziz qızı cəmi 18 il miskin və qərib bir həyat sürərək atasından 75 və ya 95 gün sonra (bəzi ehtimallara görə ay sonra) vəfat etdi. Xanım öz vəsiyyətində buyurdu: Ya Әli, bunlardan heç biri mənim dəfnimdə iştirak etməsinlər… Məni
gecənin qaranlığında, gözlər yumulub yatandan sonra dəfn edərsən. Səhih Buxari kitabında yazıldığı kimi Әli (ə), xanımın vəsiyyətinə uyğun olaraq onu gecə yarı keçdikdən sonra torpağa tapşırdı.
Ulu Peyğəmbərimizin (s) haqq dəvətinə ləbbeyk deyib ona iman gətirən bütün müsəlmanlar bu sualın cavabı haqqında düşünməlidirlər: «Görəsən Peyğəmbərimizin (s) cigər parası, əziz qızı Fatimənin müqəddəs məzarı haradadır, bu məzar nə üçün bu günədək gizli qalmışdır»

GİAM

İmam Mehdinin (ə.f) varlığı necə lütf əsasında necə sübut olunur ?

İlahi lütfün həzrət Mehdinin (ə) varlığına dəlil olmasını araşdırmazdan öncə bir neçə nöqtəyə işarə edək

Bir baxımdan lütf iki qismə bölünür:

1.Lütfi-müfəssəl: Bu lütf sayəsində insan ixtiyari olaraq itaət yolunu seçir.
2.Lütfü-müqərrəb: bu lütf sayəsində insan vacib göstərişlərin yerinə yetirilməsinə yaxınlaşır, haramlardan uzaqlaşır.

İmamiyyə və mötəzilə alimləri lütfü Allah üçün vacib sifət saymışlar. Çünki Allah Öz bəndələrini boş yerə yaratmamışdır.
Buna görə də onları nəzərdə tutulmuş məqsədə çatdırmaq üçün şərait yaradır, o cümlədən, lütf göstərir. Müqərrəb lütfə əsasən cəmiyyətdə haqqa mehvər olası, cəmiyyəti xətadan uzaqlaşdırası imama ehtiyac var.
Bu səbəbdən də deyirik: icma höccətdir. Lütf qaydası tələb edir ki, xalq arasında rəis olsun. Rəis cəmiyyətə biganə qalmamalıdır. Cəmiyyət yolunu azdıqda rəis onu doğru yola sövq etməli, batilin qarşısını almalıdır. Səffar imam Sadiqdən (ə) belə nəql edir: “Həqiqətən, Allah-təala yer üzünü imamsız qoymaqdan daha ucadır.”

Məhz varlığını lütf saydığımız qeybdə olan imamın hansı təsirləri var?

1.Bütün yer üzündə Allah dinin hifzi – Mərhum Şəriful-Üləma buyurur: “Heç şübhəsiz, qeyb dövründə imamın varlığı lütfdür. Digər bir lütf şəriətin qorunması, xalqın batil ətrafında toplanmasının qarşısının alınmasıdır.”
2.Hazırlıqlı nəfslərin tərbiyəsi – Qeyb dövründə imamın xalqla rabitələrinin tamamilə kəsilməsi yanlış fikirdir. Bəzi rəvayətlərə əsasən, ləyaqətli insanlar həzrətin nurundan bəhrələnəcəklər.
3.İmamın varlığı ilə məzhəb qorunar – Sosioloqlar və psixoloqlar bu fikirdədilər ki, hətta qeybdə olan rəhbərin varlığına inam dini cəmiyyətə böyük təsir göstərir. Ühüd savaşında düşmən xalqın ruhiyyəsini zəiflətmək üçün peyğəmbərin qətlə yetirilməsi ilə bağlı şayiə yaydı.
4.İdeal şəxsiyyətin bəşəriyyətin tərəqqisinə təsiri – İlahi dinlərin imtiyazlarından biri budur ki, göstəriş verməzdən öncə nümunələr, ideal şəxslər təqdim olunur. Xalq bu ideallarla tanış olub kamillik yolunda daha asanlıqla qədəm götürür. Bildiyimiz kimi, ən üstün nümunə kamil və sağ imamdır.

Giam

İslamın siyasi-ictimai məsələlərində Həzrəti-Fatimeyi-Zəhranın (s.ə) rolu nə idi ?

Həzrəti-Zəhra (s.ə.) özünün və ailəsinin hüququnun müdafiəsi yolunda bir dəqiqə belə sükut etmirdi. Bu, əslində müsəlman cəmiyyətinin və məhrumlar təbəqəsinin müdafiəsi demək idi. Çünki, öz hüquqları tapdalandıqda cəmiyyətin də hüquqları tapdalanır və deməli, islam dininin həqiqəti ayaqlar altına atılırdı. O, qarşısına çıxan hər bir çətinliyin müqabilində dağ kimi dayanır və vuruşurdu. Məscidə gedir, alovlu çıxışları, aydın nitqləri ilə özünün və ailəsinin hüquqlarını bildirir, o dövrün hakimlərinin iç üzünü açıb göstərir və yolunu azmış başçıları, onların qəlbiqara davamçılarını haqqın yoluna dəvət edirdi. Həzrəti-Zəhranın (s.ə.) bu açıq-aşkar əməlləri, işləri aydın göstərir ki, Peyğəmbərin (s) sevimli qızı, möminlərin ağası Əmirəl-möminin Əlinin (ə) həyat yoldaşı haqq-ədalət İmamlarının (ə.m) anası təkcə ev qadını və ocaq sahibi deyildi, həm də mübarizə qadını idi. Həyatın bütün sahələrində ləyaqətli bir qəhrəman və döyüşkən qadın olmaqla yanaşı, həm də fəzilət və bilikdə ən yüksək bir şəxs idi.

Həzrəti-Fatimə (s.ə.) qadınlar cəmiyyətinin həyatını birdəfəlik dəyişdirdi və qadınlar üçün yeni bir proqram yazdı. İslam tərbiyəsi və əxlaqının bərəkəti ilə ev mühitindən səfa və səmimiyyətlə, lütf və mehribanlıqla dolu bir cəmiyyət yaratdı, böyük bir tərbiyə ocağı qurdu. Bu tərbiyə ocağında Həsən (ə) və Hüseyn (ə) kimi oğullar, Zeynəb (s.ə) və Ümmi-Gülsüm (s.ə) kimi aslana bənzər qızlar böyütdü. Həzrəti-Fatimə (s.ə.) fərdi və ictimai həyatda əsl həqiqətləri tez görə bilir və bütün məsələlərə elə incəliklə yanaşırdı ki, onlardan hər biri bizim islam cəmiyyətində də yaşayan qızların və xanımların üzləşdiyi bir çox ailəvi çətinliklərin və problemlərin həll olunmasında açar ola bilər.

Həzrəti-Fatimənin (s.ə.) tərbiyə məsələsində bir mühüm cəhətinə xüsusi diqqət yetirmək lazımdır. Peyğəmbər (s) buyurub: “Əziz qızım Fatimə, bu dünyada öz işini özün gör, çünki, sabah mən sənin üçün heç bir iş görə bilmərəm”. Bu dərin mənalı hədis göstərir ki, hər kəs gərək öz səy və imanı ilə özüylə Allahı arasındakı əlaqəni düzgün istiqamətlə qursun. Əks təqdirdə, hətta Allahın Peyğəmbərinin (s) qızı olmaq da qiyamət günündə insanın çətinlik düyününü açmır. Peyğəmbərin (s) buyurduğu bu hədis elə dərin mənanı ifadə edir ki, əgər hər bir müsəlman qadını və kişisi onu dərk edib həyatda ona əməl etsə, səadət və xoşbəxtliyə qovuşar. Ancaq, belə bir böyük kəlamı bütöv dərinliyi ilə dərk edən və bütün varlığı ilə ona əməl edən bircə nəfər olmuşdur ki, o da Həzrəti-Fatimeyi-Zəhradır (s.ə.). Bu kəlam xanımlar Xanımı Fatimənin (s.ə.) bütün duyğu və düşüncələrinə, fikir və əməllərinə hakim kəsildi və onu böyük atasının parlaq nümunəsinə çevirdi. Həzrəti-Fatimeyi-Zəhranın (s.ə.) şərəfli vücudu cahanda Xəlifətullahın ali dəyərlərinin təhəqqüqüdür. Bir insan ünvanında qadın və insanın hədəfi bir cür xüsusiyyətlərə və dəyərlərə, həmçinin dünyaya baxışda cəmiyyətin hədəfi Allaha tərəqqübdür. Buna görə bütün ictimai işlər, vəzifələr, fürsətlər, hüquq və ixtiyarlar hamılıqla hədəfə nail olmaq üçün məcradır, ictimai və fərdi səviyyələrdə rəftar qaydaları bu ölçü və hədəflərdə qərar tutur. Qadının əsas məqsədi İlahi yolunda lüzumu və islamın ən ali məqsədlərinə yetməsidir.

GİAM