MƏHƏMMƏD PEYĞƏMBƏRİN (S) RAMAZAN AYININ GƏLİŞİ MÜNASİBƏTİLƏ BUYURDUĞU “ŞƏBANİYYƏ” XÜTBƏSİ
Mütərcim: PhD. Əfzələddin Rəhimli
İlahiyyat üzrə fəlsəfə elmlər doktoru
Həzrət Əli (ə) buyurur: Məhəmməd peyğəmbər(s) şəban ayının son günlərinin birində Ramazan ayının gəlişi münasibətilə bu xütbəni buyurdu: “Ey camaat! Allahın ayı (Ramazan) bərəkət, rəhmət və əfvlə birgə sizə doğru üz gətirmişdir. Bu ay, Allah yanında ayların ən yaxşısıdır. Bu ayın günləri ən dəyərli günlər, gecələri ən gözəl gecələr, saat və ləhzələri ən üstün saatlar və anlardır.
Bu ayda, siz, Allahın qonaqlığına dəvət olunaraq, Allahın lütf və mərhəmətinə layiq görülmüşsünüz. Bu ayda, sizin nəfəsləriniz zikr, yatmağınız isə ibadətdir. Pak əməlləriniz və dualarınız Allah dərgahında qəbul olacaqdır. Belə olan halda xalis niyyət və təmiz qəlblə Allahdan sizə bu ayda oruc tutmağın və Quran oxumağın müyəssər olması üçün kömək etməsini diləyin. Çünki, doğrudan da, bu əzəmətli ayda İlahi rəhmətindən məhrum olan şəxs bədbəxtdir. Ramazan ayında ac-susuz qalaraq, Qiyamət gününün aclıq və susuzluğunu yada salın.
Aranızdakı ehtiyaclı və yoxsul insanlara əl tutun! Böyüklərinizlə hörmətlə davranın. Uşaqlarınıza nəvaziş göstərin. Yaxınlarınıza baş çəkin və onlara yardım edin. Dilinizi pisliklərdən qoruyun. Gözlərinizi haram baxışlardan saxlayın. Qulaqlarınıza haram eşitdirməyin. Camaatın yetim uşaqlarına mehribanlıq edin ki, sizin yetimlərinizlə də mehriban olsunlar. Günahlarınızın bağışlanması üçün Tanrı dərgahına üz gətirib, tövbə edin. Hər namaz vaxtı, əllərinizi Onun qarşısında aciz qul kimi açaraq, dua edin. Çünki, (namaz vaxtı duaların qəbul olunması üçün) vaxtların ən yaxşısıdır. Allah-təala, bu vaxt, öz bəndələrinə rəhmət və mərhəmətlə baxar. Bəndəsinin istək və xahişlərini eşidər. Çağırışlarına cavab verər. Dualarını qəbul edər.
Ey camaat! Nəfsləriniz əməllərinizin girdabındadır. Allahdan bağışlanmanızı istəməklə onları azad edin. Belləriniz günahlarınızın ağırlığı ilə əyilmişdir. Uzun səcdələrlə onların ağırlığını azaldın. Bilin ki, Uca Yaradan namaz qılanları, səcdə edənləri əzaba düçar etməyəcəyinə və onları (həqiqi namaz əhlini) Qiyamət günü əməlləri hesab-kitab verdiyi zaman Cəhənnəm əzabı ilə qorxutmayacağına söz vermişdir. Ey camaat! Hər kəs bu ayda oruc tutan bir möminə iftar süfrəsi açarsa, Allah dərgahında bir qulu azad etmək qədər dəyəri, savabı vardır. Və bu iş onun keçmiş günahlarının bağışlanmasına səbəb olar.
(Bir nəfər soruşdu: ”Ey Allahın Rəsulu (s)! Bizim hamımızın madi imkanı yoxdur ki, kimisə qonaq edə bilsin, nə edək?”) Peyğəmbər (s) buyurdu: ”Yarı xurma dənəsini sədəqə verməklə də olsa, Cəhənnəm atəşindən qorunun. Bir qurtum su ehsan etməklə də olsa,Cəhənnəm odundan qurtulun. Ey camaat! Hər kəs, bu ayda öz əxlaqını, rəftarını gözəlləşdirsə, ayaqların Sirat körpüsündə vəhşətdən titrədiyi an, ona bu körpüdən qorxusuz olaraq keçməyə icazə verilər. Hər kim, bu ayda öz qullarının (həmçinin işçilərinin) zəhmətini azalda, Allah-taala Qiyamətdə onun işini asanlaşdırar. Hər kim, bu ayda insanlara zəhmət, əziyyət verməyi azalda, Uca Allah o biri dünyada ona qarşı qəzəbini azaldar. Hər kəs, bu ayda bir yetimi əzizləyə, Allah Axirətdə onu əzizləyəcəkdir. Hər kim, bu ayda öz yaxınlarını yoluxmağa gedə, Böyük Allah Qiyamətdə ona rəhm edəcəkdir. Kim bu ayda qohumları ilə əlaqəni kəsərsə, Qadir Allah o biri dünyada ona rəhm etməyəcəkdir. Kim bu ayda müstəhəb namaz qılarsa, Tanrı ona cəhənnəm odundan bəraət verər. Kim bu ayda vacib namaz qılarsa, başqa aylarda qılınan yetmiş namaza bərabərdir. Kim bu ayda mənə çox salavat göndərərsə, Allah Qiyamət günü əməl tərəzisi yüngül gələndə, onu ağırlaşdırar. Hər kəs bu ayda Qurani Kərimdən bir ayə oxuyarsa, o biri aylada bütünlüklə oxunmuş Qurana bərabərdir. Ey camaat! Bu ayda Behiştin qapıları açıqdır. Allahdan istəyin ki, bu qapıları sizin üzünüzə bağlamasın! Və həmçinin Cəhənnəmin qapıları da, bu ayda bağlıdır. Allaha yalvarın ki, onun qapılarını sizin üzünüzə açmasın. Bu ayda şeytan zəncirlənmişdir. Allaha iltimas edin ki, onu sizə hakim etməsin. Mən soruşdum: “Ey Allahın Rəsulu (s)! Bu ayda ən üstün əməllər hansılardır?” Peyğəmbər buyurdu: “Ey Əbülhəsən! Bu ayda ən üstün əməl, Allahın haram buyurduğu işlərdən çəkinməkdir.”
Elə bu vaxt, Peyğəmbər (s) ağladı. Mən soruşdum: “Ey Allahın Rəsulu (s)! Nə üçün ağlayırsan?” Buyurdu: “Ya Əli (ə)! Mən ona görə ağlayıram ki, bu ayda sənə qarşı hörmətsizlik edəcəklər. Sanki səni namaz qılan halda görürəm, amma indiyədək gəlib-getmiş olan ən bədbəxt, ən namərd şəxs sənə elə bir qılınc zərbəsi vuracaq ki, saqqalın al-qana boyanacaqdır. Soruşdum: “Ey Allahın Rəsulu(s)! Bu hadisə mənim dinə sadiq qaldığım haldamı baş verəcəkdir?” Buyurdu(s): “Bəli, elədir.” Sonra isə əlavə etdi: “Ya Əli (ə)! Sənin canına qəsd edən kəs, mənim canıma qəsd etmişdir. Səni qəzəbləndirən şəxs, məni qəzəbləndirmişdir. Səni təhqir edən şəxs, məni təhqir etmişdir. Çünki sən mənə özümsən. Sənin ruhun, mənim ruhum deməkdir. Uca Allah məni və səni yaratdı və seçdi. Məni peyğəmbər, səni də imam olaraq seçdi. Deməli, sənə qarşı düşmənçilik edən şəxs, mənim peyğəmbərliyimlə mübarizə aparmışdır. Ya Əli (ə), sən mənim vəsim, övladlarımın (məndən sonrakı nəslimin) atası, qızımın sevimli həyat yoldaşı və istər mən həyatda ikən, istərsə də vəfat etdikdən sonra canişinimsən. Sənin əmrin, mənim əmrim və qadağan etdiyin hər şey də, mənim nəhyim sayılır. Məni peyğəmbərliyə seçən və ən yaxşı yaradılmış qərar verən Allaha and olsun ki, sən Tanrının bəndələrinə höccəti, imamı və Onun yer üzündəki xəlifəsisən!”
(“Biharül-ənvar”, Əllamə Məclisi, c. 96, səh. 356;”Əl-əmali”, Məhəmməd ibn Əli Səduq, c. 1, səh. 295; “Üyunu əxbarir-Rza, c.1, səh. 295)
Qurani-Kərimin nazil olma səbəbinə nəzər saldıqda aydın olur ki, bu əzəmətli kitab, insanlara hidayət yoluna dəvət edib, onların nəfsini saflaşdırmaq və təlim-tərbiyə göstəricisi olan ilahi bir qaynaqdır. Bu əzəmətli kitab əziz İslam Peyğəmbəri (s) tərəfindən bütün əxlaqi, fiqhi, etiqadi düsturları müsəlman cəmiyyətinə bəyan etmişdir. Qurani-Kərim hikmətli bir yaradıcı tərəfindən nazil olduğu üçün, bu əzəmətli kitabda qeyd olunan bütün göstərişlərdə məhz bu hikmətə uyğun olacaqdır. Bu nüansa diqqət etdikdə, aydın olur ki, Qurani-Kərimdə bütün peyğəmbərlərin hamısının adının çəkilməsinin də heç bir lüzumu yoxdur. Çünki, qeyd olunduğu kimi, Qurani-Kərim insanları hidayət edən bir bələdçidir. Qurani-Kərimin bu hədəfi bir çox peyğəmbərlərin adlarının çəkilməməsi üçün əsas səbəbidir. Bəzi peyğəmbərlərin adlarının və həyat tərzlərinin Quranda qeyd olunması, onların tarixləri ilə tanış olmağımız üçün deyil, əksinə onların müsibətlərindən və qövmlərinin axır-aqibətlərindən ibrət almağımız üçündür. Əgər adları Quranda gəlməyən peyğəmbərlərin həyatından bizim üçün daha faydalı mətləblər olsaydı Quran onu mütləq qeyd edərdi. Başqa sözlə desək Qurani-Kərim insanların təlim-tərbiyəsi, həmçinin İlahi əmrlərin insanların qəlbində daha əsaslı və möhkəm yer tapması üçün tarixin hikmətli və ibrətamiz hissələrindən (epizodlarından) istifadə etmişdir. Bir sözlə Qurani-Kərim heç vaxt tarix ensklopediya kitabı məqsədi ilə yazılmamışdır. Misal üçün; Həzrət Musanın (ə) adı Quranın 28 surəsində və yüzdən çox çəkilmişdir. Amma o mətləblər heç vaxt tarix ünvanında qeyd olunmamışdır. Qurani-Kərim heç bir peyğəmbər haqqında tarix qeyd etməmişdir. (onların dünyaya gəlməsi, vəfatı və sair..) amma həzrət Musanın (ə) və digər peyğəmbərlərin həyatında olan bütün ibrətamiz və faydalı mətləbləri gətirmişdir. Həmçinin Quran nazil olan zamanda (Quranın əsrində) insanların savadsızlığı, başqa yaxın və uzaq qövmlərdən, o cümlədən onların həyat tərzlərindən və peyğəmbərlərindən xəbərsiz olmaları bir çox peyğəmbərlərin adlarının Quranda gəlməməsinə səbəb ola bilər.
Təlim-tərbiyə məsələsi ilə yanaşı tarixi hadisələrin nəql olunmasının əsas faydalarından biri də budur ki, o məsələlər daha yaxşı başa düşülür və insanın yaddaşında hadisə ilə birlikdə həkk olur. Qurani-Kərimdə peyğəmbərlərin həyatından qissələrin (əhvalatların) nəql olnuması aşağıdakı meyarlara söykənir:
1. Ənbiyanın insanları dinə necə dəvət etməsi, onların hədəflərinin müştərək olması. Yəni Allaha ibadət etmək və ps əməllərdən çəkinmək. 2.İnsanların peyğəmbərlərlə necə (münasibət bəsləməsi və) rəftar etmələrinin çatdırılması və bu rəftarın əsas səbəbləri və nəticələr. 3.Peyğəmbərlərin xurafatlarla, dini təhriflər və düşmənlərlə mübarizəsi. 4.Möminlərin kafirlərlə, zalımlarla və öz düşmənləri ilə necə rəftar etməsi. 5.İlahi qanunların ictimaiyyətdə hakim olması və onun bütün zamanlarda davamının bəyan olunması.
Müqəddəs Qurani-Kərimin “Nisa” surəsinin 163-164 cü ayələri, eyni zamanda “Ğafir” surəsinin 78-ci ayəsinə əsasən bütün peyğəmbərlərin adları və həyatları Quranda gəlməmiş və bəyan edilməmişdir. Həmçinin adları Quranda bəyan edilən az bir qism peyğəmbərlərin belə – təqridən 25 peyğəmbər adı Quranda qeyd edilmişdir – həyatları geniş formada izah edilməmişdir. Burada Hz. İsa (ə) Hz. Musa (ə) Hz. İbrahim (ə) və s. Kimi peyğəmbərlərin həyatlarını çox qısa şəkildə bəyan olunmasını qeyd etmək olar. Adları Qurani-Kərimdə qeyd olunan peyğəmbərlərin bütün həyatlarının hər bir səhnəsi bizim üçün faydalı və lazımlı olsaydı mütləq Uca Allah onları qeyd edərdi. Amma qeyd etdiyimiz kimi, Qurani-Kərimin nazil olma səbəbi insanlara öyüd-nəsihət vermək və onları zülmətdən nura çıxartmaqdır. Peyğəmbərlərin adlarının çəkilməsi və onların həyat hekayələrinin Quranda qeyd edilməsi insanların nümunə alması, bu hadisələrdən ibrət götürməsi üçündür. Əgər digər hadisələr də insanlar üçün faydalı, eyni zamanda insanların hidayəti üçün lazımlı olsaydı mütləq Allah onu Quranda qeyd edərdi. Bəzi hadisələrin Quranda qeyd edilməsinin ən əsas səbəbi, insanların ibrət alması üçündür. Buna görə də, bir sıra peyğəmbərlərin həyat hekayələrinin gəlməsi və hamısına işarə olunmasına da heç bir lüzum yoxdur.
Ümumiyyətlə tarixi hadisələrin nəql olunmasının əsas faydası budur ki, o hadisələr daha aydın şəkildə dərk olunsun. Digər bir mühüm məqam isə, Quranda qeyd olunan bütün tarixi hadisələr, insanların yaşadığı cəmiyyətə nümunə kimi təqdim edilməsi, insanların eyni səhv və xətaları təkrar etməməsi üçündür. Məhz bu səbəbə görədir ki, bütün övliya və ənbiyanın tarixi hadisəsi insanların ibrət alması və öz həyatları üçün həmin hadisələrdən nümunə götürməsidir.
Beləliklə Peyğəmbərlərin (ə) həyatlarının nəql olunması bir sıra mühüm nüanslara söykənir:
1.Peyğəmbərlərin insanları hansı formada və səpgidə dinə dəvət etməsi və onların bu yolda hədəflərinin sadəcə insanların zülmətdən nura və Tövhidə dəvət etməsində müştərək olmasıdır. 2.Hər bir peyğəmbərin öz qövmünü dinə və tövhidə dəvət edən zaman, hansı çətinliklərdən və ıxıntılardan keçərək insanları bu yola dəvət etməsi və həmin qövmün şəxsləri öz peyğəmbərləri ilə necə rəftar edib, onların dəvətini necə qarşılaması. 3.Peyğəmbərlərin öz qövmündə düşmənləri ilə necə mübarizə aparması, təhrifə məruz qalmış müqəddəs ayinləri hansı faktorlarla yenidən icra etməsi və öz düşmənləri ilə necə rəftar etməsi. 4.Ilahi qanunların cəmiyyətdə hakim olması və onun bütün zaman və məkanlarda davamlı olması. 5.Peyğəmbərlərin insanlara təlim-tərbiyə baxımından hikmətli və ibrətamiz sözlərlə moizə etməsi, həmçinin insanların düşmən və üsyankar qövmlərin axır-aqibətlərindən ibrət almaları, Rəsuli-əkrəmin (s) keçmiş peyğəmbərlərin üsullarından hidayət yolunda istifadə etməsi. 6.Tarixdə olan hadisələri Quranın meyarları əsasında qiymətləndirmək və özünü tarixin qiymətli şəxsiyyətlərinin yerində hiss etmək.
Tarixdə bəzi peyğəmbərlər barəsində nəql olunan şübhələrin və onlara atılan iftiraların aradan qaldırılması. Misal üçün: yəhudilərin Üzeyr peyğəmbərə (ə) və İsəvilərin (xristianların) həzrət İsaya (ə) Allahın oğlu olmaq nisbətinin verilməsi və ya həzrət Musanın (ə) qətldə ittiham olunması və sair.Peyğəmbərin və möminlərin düşmənin müqabilində qəlblərinin təskinlik tapması və bu yolda səbirli və sabit qədəm olmaları, həmçinin kafirləri qarşılıqlı müqavimətləri ilə qorxuya salıb naümid etməkdir.
Nəticə
Ümumi qeyd etdiklərimizdən belə nəticə alırıq ki, Quranın bəzi yerlərdə tarixə toxunmaqdan əsas hədəfi insanları qəflət yuxusundan ayıltmaq və bu yolda onlara xəbərdarlıq etməkdir. Bundan əlavə bütün ilahi peyğəmbərlər eyni məqam və mənsəb sahibi olmamışlar. Onların bəziləri böyük bir qövmə, bəziləri kiçik bir qəbiləyə və bəziləri isə öz qohum-əqrabaısna peyğəmbər və ya nəbi olmuşdur. O cümlədən onların hamısının özlərinə məxsus dinləri olmamışdır. Misal üçün: Mümkündür eyni zamanda bir peyğəmbərin dininə bir neçə nəbi və ya peyğəmbər insanları dəvət etsin. Necə ki, Lut (ə), Yaqub (ə), İshaq (ə) və İsmail (ə) peyğəmbərlər həzrət İbrahimin (ə) gətirdiyi dini yaymaqda davam edirdilər. Həmçinin bütün Bəni-israil peyğəmbərləri Musanın (ə) gətirdiyi şəriəti yayıb və onu insanlar üçün təfsr edirdilər. Mümkündür bu peyğəmbərlərin bəzisi insanları gizli və məxfi şəkildə dinə dəvət etdikləri üçün onların adları Quranda gəlməmişdir. Başqa bir mətləb də budur ki, İslam peyğəməri (s) ilə düşmənçilik edən qövmlərin çoxusu yəhudi məslək olduğu üçün Qurani-Kərim ən çox həzrət Musadan (ə) və bəni-İsraildən nəql etmişdir ki, yəhudilər və yeni iman gətirmiş möminlər ibrət alsınlar. Bu səbəbdən başqa peyğəmbərlərin adları Quranda gəlməmişdir. Sonda bu mətləbə işarə etmək faydalı olardı ki, Quranda nəql olunan hadisələrin və adları çəkilən ümmətlərin yaxın şərq və Asiya torpaqlarına mənsub olmağına baxmayaraq demək olmaz ki, qərb torpaqlarında ilahi peyğəmbərlər olmamışdır. Mümkündür ki, onların həyat və yaşayış tərzləri, həmçinin ümumi mədəniyyətləri Asiyalılardan fərqləndiyi üçün onların qissələri və peyğəbərlərinin adları Quranda gəlməmişdir.
Qur’аni-kәriмdә аçıq şәkildә bәyаn оlunur ki, Şеytаn hәqiqi Аllаh bәndәlәrinә yахınlаşа bilмәz. Bәs nеcә оlub ki, şеytаn hәzrәt Аdәмә yоl tаpа bilib? Hаnsı ki, hәzrәt Аdәм hәqiqi bәndә оlмаqlа yаnаşı hәм dә Аllаhın Pеyğәмbәri idi. “Sәfiyyullаh” (“Аllаhın sеçilмişi”) lәqәbini qаzаnмış bir şәхs аdi bәndәlәr kiмi оlа bilәrмi?!
Cаvаb: Аllаh-tәаlа şеytаnın nәzәrinә çаtdırdı ki, о hәqiqi bәndәlәri аldаdа bilмәyәcәk, çirkin işlәri оnlаrın nәzәrindә gözәllәşdirмәyә gücü çаtмаyаcаq vә nәticәdә, оnlаrı günаh yоlа çәkмәyә мüvәffәq оlмаyаcаq. Bеhiştdә Аdәмin bаşınа gәlмiş әhvаlаt isә şеytаn әмәli dеyildi. Аdәмin bаşınа gәlәn hаdisә “tәrkе-оvlа” аdlаnır. Bu о dемәkdir ki, Аdәм günаhа yоl vеrмәмiş, sаdәcә, yахşı bir işi tәrk еtмişdir. Әslindә hәr bir şәхs öz irаdәsi ilә qәlb yоlunu şеytаnın üzünә аçır. İnsаnın icаzәsi оlмаdаn şеytаn оnun qәlbinә dахil оlа bilмir. Şübhәsiz ki, Pеyğәмbәrlәr şеytаnа bеlә bir icаzә vеrмәмişlәr.
Bir qәdәr dә аydınlаşdırsаq, şеytаnın yоl tаpмаsı о dемәkdir ki, insаnın iмаnının zәifliyi vә sәhlәnkаrlığı оnun qәlbini şеytаnа tәsliм еdir. Bu yоllа günаh insаnın gözündә аdilәşir. Амма şеytаn Pеyğәмbәrlәrin ruhunа nüfuz еtмәk iмkаnındаn мәhruмdur. Әgәr şеytаnın tәhriki ilә Аdәм qаdаğаn оlмuş меyvәdәn yеdisә, bu günаh yох, “tәrkе-оvlаdır”. Меyvә yемәk hаrам iş sаyılмамаlıdır.
Böyük şiә аliмlәri Pеyğәмbәrlәrin pаklığını әqli dәlillәrlә аydınlаşdırмışlаr. Аdәмin әhvаlаtı vә Pеyğәмbәrlәrin pаklığı hаqqındа dаhа мüfәssәl мә’luмаt әldә еtмәk üçün “Böyük rәhbәrlәr” kitаbınа мürаciәt еdin.
Əhli-Beyt qaynaqlarının ifadəsinə görə Rəsulullah (s.ə.v) vəziyyəti çox ağırlaşınca, “Mənə qardaşımı və dostumu çağırın” buyurdu. Aişə Əbubəkri, Hafsa isə Öməri çağırdı. Ancaq Rəsulullah (s.ə.v) belə buyurdu: “Dağılın, əgər sizə ehtiyacım olsa sizi çağıraram.” Əfəndimiz təkrar, “Mənə qardaşımı və köməkçimi çağırın” buyurdu. Ümmü Sələmə, “Əlini çağırın, Əfəndimiz Ondan başqasını istəmir” dedi. Əlini çağırdılar. Rəsulullah (s.ə.v) Ona yaxınlaşmasını işarə etdi. Hz. Əli Ona sarıldı. Və uzun müddət Rəsulullah (s.ə.v) Hz. Əlinin qulağına bir şeylər söylədi. Artıq Rəsulullahın vəfatı an məsələsi idi. Ruhunu təslim etmədən az əvvəl Əliyə (ə.s), “Ya Əli, başımı qucağına al, Allahın əmri gerçəkləşmək üzrədir. Ruhumu təslim edincə başımı özünə doğru çək. Məni qibləyə doğru yatırt. Mənə özün qüsl ver və sən kəfənlə. Hər kəsdən əvvəl sən Mənə namaz qıl və Məni dəfn etmədən əvvəl Məndən ayrılma və bütün bunları edərkən də Allahdan kömək dilə” buyurdu. Bu əsnada Hz. Fatimə (s.ə) atasının üzərinə gələrək ağlamağa başladı. Rəsulullah (s.ə.v) Ona yaxınlaşmasını söylədi. Hz. Fatimə (s.ə) Ona yaxınlaşınca Əfəndimiz qızına yavaşca bir şeylər söylədi. Və Hz. Fatimənin (s.ə) ağlaması yüngülləşdi. Əbu Əyyub əl-Ənsari belə deyir: “Hz. Rəsulullah (s.ə.v) xəstələndi. Fatimə Onun ziyarətinə gələrək ağladı. Rəsulullah Onun bu vəziyyətini görüncə belə buyurdu: “Ey Fatimə! Allah səni çox sevir. Səni keçmişi hər kəsdən parlaq olan və elmi hər kəsdən daha çox olan biriylə evləndirdi. Allah yer üzündəki insanlara xüsusi bir şəkildə təvəccüh edib onların arasından Məni seçdi. Məni mürsəl bir peyğəmbər etdi, yenə yer üzünə təvəccüh etdi. Onların arasından ərini seçdi. Və səni onunla evləndirmək və onu qəyyum etməyim üçün Mənə vəhy etdi. Ey Fatimə! Ən üstün peyğəmbər bizdəndir. O da Atandır. Ən üstün qəyyum bizdəndir. O da yoldaşındır. Ən üstün şəhidlər bizdəndir. Onlar da atanın əmisi Həmzə və iki qanadıyla cənnətdə uçan və cənnətdə istədiyi yerə gedən atanın əmisi oğlu Cəfərdir. Cənnət gənclərinin əfəndiləri olan Həsən və Hüseyn bizdəndir. Və sənin övladlarındır. Canım əlində olan Allaha həmd olsun ki, bu ümmətin Mehdisi bizdəndir. O da sənin soyundandır.” Allah Elçisi (s.ə.v) ruhunu təslim etdi. Əli (ə.s) sağ əliylə Əfəndimizin (s.ə.v) çənəsini tuturdu. Onu qibləyə doğru yatırdıb çənəsini bağladı. Üzərini örtərək qüsl və kəfən işlərinə başladı. Hz. Əli (ə.s) Hz. Peyğəmbərə (s.ə.v) qüsl verdi, hanut etdi və Allah Rəsulunu kəfənlədi. Fəzl b. Abbas bu işlərdə Ona kömək edirdi. Qüsl və kəfən işlərini bitirincə Hz. Əli (ə.s) tək başına Ona namaz qıldı. Ardından çöldə gözləyən kütləyə belə dedi: “Rəsulullah sağlığında da, öldükdən sonra da bizim imamımızdır. Kimsə imamlıq etmədən qrup qrup əfəndimizə namaz qılın. Allah hansı peyğəmbərin ruhunu harada alsa ora onun dəfn ediləcəyi yerdir. Mən Əfəndimizi vəfat etdiyi otağına dəfn edəcəyəm” dedi. Daha sonra Məkkənin məzar qazıyanı Əbu Ubəydə b. əl-Cərrah və Mədinənin məzar qazıyanı Zeyd b. Salhı çağıraraq məzar qazdırdı. Məzar hazır olunca Hz. Əli (ə.s), Hz. Abbas və Fəzl b. Abbas, Usamə b. Zeyd və Ənsardan Avs b. Huli Peyğəmbərimizin (s.ə.v) mübarək nəşini məzara yerləşdirdilər. Hz. Əli (ə.s) şəxsən öz əliylə baş tərəfdən açıb üzünün sağ tərəfinə yatırdıb qiblə istiqamətinə istiqamətləndirdi. Və ovucuyla torpaq götürüb üzərini örtdü. Bu acı hadisə Hicrətin 11-ci ilində Səfər ayının 28-ində bazarertəsi günü meydana gəldi. Allah Təala aləmlərə rəhmət Hz. Muhamməd (s.ə.v.) və Əhli Beytinin şəfaətlərindən cümləmizi nəsibdar etsin! Mənbə: Rəhmtən Li’l-Âləmîn Hz. Muhamməd (s.a.v.), 2-ci cild, Prof.Dr. Heydər BAŞ
Mən bir damcı göz yaşında cənnəti gördüm, çünki paklıq və səmimiyyət dolu idi. İnsanlığa sevgi və nəvaziş dolu idi. Ağrı və acıların empatiyası idi. Həmrəylik və fədakarlıqla yoğurulmuşdu. Sədaqət və sevgi daşıyırdı…
PhD. Əfzələddin Rəhimli
(İlahiyyat üzrə Fəlsəfə elmləri doktoru, İİR-nın Azərbaycandakı Mədəniyyət Mərkəzi)
“Astaca yanına getdik. İbrahim onun qucağında idi… Yanaqların axan göz yaşları içində mənə baxdı. Baxışlarındakı hüzün və qayğı insanın qəlbini sızladırdı. Narahatlıqla ona baxaraq dedim: Ey Allahın elçisi, səndəmi?! Təəccüb dolu nəzərlə mənə baxaraq buyurdu: “Bu rəhmət göz yaşlarıdır. Gözlərimiz ağlayır, vücudumuz qəm-qüssə içindədir…” Bu sətirləri oxuduğun zaman, istər-istəməz qəlbimin lap dərinliklərində bir acı və nisgil hiss etdim. Gözlərimin önünə şəhid atalarının, analarının göz yaşı içindəki fəryadı gəldi… İlahi, şəfqət və acının təzahürü olan göz yaşları necə də pakdır! Necə də, sevgi və mərhəmət doludur! Necə də, müqəddəsdir! Necə də, dəyərlidir! Axı dinimizin də buyurduğu kimi övlad valideynin bədəninin bir parçasıdır! Doğrusu, gülləyə sipər olan təkcə şəhidin canı deyil, onun ailəsinin, sevənlərinin yaralı qəlbidir… Əslində, şəhid təkcə öz canını Allah yolunda, Vətən uğrunda fəda etmir, gülüşünü borclu olduğumuz ataların, anaların yaralı könüllərində, göz yaşlarındadır şəhidlik! Buna görədir ki, şəhidlik ən ali fədakarlıqdır! Əgər övladlarımızın başına sığal çəkə biliriksə, bundan məhrum olan əllərə borcluyuq. Elə bu səbəblə də, qiyamət günü, ən ağır haqlardan biri də şəhidin boynumuzdakı olan haqqıdır! Belə günlərdə şəhid ailələri ilə öz qəmini fərdi və ictimai davranışlarla göstərmək, onlarla birgə göz yaşı tökmək, ağlamaq həmrəyliyin və məhəbbətin qayda-qanunlarından sayılır. Bu bizim həm dini, həm vətənpərvərlik borcumuzdur. Unutmayaq, əziz şəhidlərimizin matəmini “Şəhidlər ağası” və “Behişt cavanlarının sərvəri” olan Həzrət Hüseynin (ə) əzadarlığına nisbət vermək, bir daha onlara qoyulan dəyərin əzəmətini göstərir. Onlar məhz Cənnət cavanlarının sərvərinin süfrəsinin qonağıdırlar. Şəhidlər cənnətdən bir güldür! Behiştə daxil olacaq ilk şəxs, şəhiddir! Şəhidlik şərəf məktəbidir, bir millət onunla ucalır. Şəhidlik həyatdır, öz xalqına o nəfəs bəxş edir, yaşadır! Şəhidlik həqiqi eşq dastanıdır! Şəhid Allaha olan sevgisini öz qanı ilə rəsmə çəkir. Bizim göz yaşlarımız isə bu rəsmin qəlbimizə işləyən pak duyğularının məhsuludur. Amma bu göz yaşları, həmişə olduğu kimi bəzən bir sıra insanlar tərəfindən anlaşılmayacaqdır. Ağlamaq, göz yaşı tökməyə antipatiyası olanlar, buna “kişilər ağlamaz”, “ağlamaq acizlikdir” və sair kimi ifadələrlə qarşılıq verəcəklər. Acizlik kimi, mənasız rəftar kimi də baxacaqlar… “Kişi ağlamaz” -sözü, birbaşa İslam dininin mənəvi ambiyansı ilə ziddir, onun ali dəyərlər toplusunun əleyhinədir. Dinimiz Allah-taalanın “ilahi kişilərin” göz yaşlarının müştağı olduğunu buyurur və buna böyük dəyər verir. “Kişi ağlamaz” -sözünü dedikdə, Qurani-Kərimin kəlamlarında Həzrət Yaqubun (ə) öz övladının ayrılığında ağlaması, göz yaşı tökməsi təsvir edilir. “Kişi ağlamaz” -düşüncəsini dilə gətirməzdən öncə, Həzrət Məhəmmədin (s) göz yaşlarını unutmaq olmaz. İstər əhli-sünnə qardaşlarımızın kitablarında, istərsə də şiə mənbələrində onun Hz. Hüseynin (ə) şəhid olmasını xəbər verərək, ağlaması müxtəlif mənbələrdə qeyd olunmuşdur. Unutmayaq ki, hər göz yaşının “ağlamaq” olmadığını bilirik. Əslində ağlamağımıza səbəb olan əsas amil “duyğuların intensivliyi”dir. Bəzən o qədər xoşbəxtik ki, “xoşbəxtlik göz yaşları” axıdırıq. Bəzən qüssə və kədərimiz o qədər dərinləşir ki, “qəm göz yaşları” yanaqlarımızdan axır. Qorxduğumuz zaman “qorxu göz yaşları” tökürük. Dözülməz ağrılara məruz qaldığımızda, ümidsizliyimizin dozası artdıqda gözlərimizdən “ağrı-acı göz yaşları” çıxır. Bəzən peşmanlıq hissi o qədər üst-üstə düşür ki, “peşmanlıq göz yaşları” özünü büruzə verir. İmam Hüseyn (ə) timsalında əziz şəhidlərimizin müsibətində tökülən göz yaşı isə ilk növbədə sevgi və məhəbbətin göstəricisidir. Aydındır ki, eşq və məhəbbət özünə məxsus qanunlara malikdir. Əsl dost və aşiq dostluğun zəruri qanunlarını yerinə yetirən şəxsə deyilir. Belə qanunlardan biri də, ehtiram bəslədiyin şəxsin xoş günündə sevinmək, hüznlü və kədərli olduğu vaxtlarda isə onun qəminə şərik olaraq, kədərlənməkdir. Elə buna görə də, hədislərdə Əhli-beytin (ə) şad günlərində sevinməyə, qəmli günlərində isə qüssələnməyə təkid edilmişdir. Həzrət Əli (ə) buyurur: “Bizim dostlarımız fərəhli günlərimizdə sevinir, hüznlü günlərimizdə isə qəmli olurlar. İmam Hüseynin (ə) timsalında şəhidlərimizə ağlamaq, fərdi və ictimai sahədə olduqca müsbət xarakter daşıyır. Kərbəla müsibətinə göz yaşı tökən insan, əslində məzlumların, din, Vətən yolunda canını fəda edənlərin halına acıyır, təcavüzkarlığa qarşı öz nifrətini bildirir. İmam Hüseyndən (ə) ilham alaraq fərdi və ictimai həyatında şəhidlik dəyərini yaşadır. Necə ki, İmam Sadiq (ə) buyurur: «İmam Hüseyn (ə) hər mömin üçün həm ağlamaq həm də, ibrət deməkdir.” Həmçinin, Kərbəla müsibəti olduqca əzəmətli İlahi bir şüar və xatirə sayılaraq, dinimizin izzəti və müsəlmanların iftixarı kimi tanınır. İnsanları Allahı yad etməyə, Ona doğru dönməyə çağırır. Belə İlahi xatirələri unutmamaq, onları həmişə diri saxlamaq Qurani-Kərimdə vacib edilmişdir: «Hər kəs İlahi şüarlarını dirçəltsə şübhəsiz ki, bu qəlblərin (onun qəlbinin) təqvasından xəbər verir.» Unutmayaq ki, mərhəmət və izzət sahibi Uca Tanrı, Onun yolunda sidq ürəklə candan keçməyə hazır olan şəxsləri «özünün sadiq dostları» adlandıraraq onların xatirəsini əbədi yaşatmaqla insanlara nümunə göstərir. Necə ki, Həzrət İsmayıl (ə) Allah yolunda qurban kimi kəsilməyə razı olaraq Allahın sevimlisinə çevrildi. Artıq min illərdir ki, «qurbanlıq bayramı» bütün dünya müsəlmanları tərəfindən qeyd edilməkdədir. İmam Hüseyn (ə) isə təkcə özünü deyil, bütün yaxınlarını da Allah yolunda qurban verərək, İlahi şüara çevrildi. Şəhidlərimizi bu mənəvi və pak timsalda yad etmək, əzadarlıq etmək, onların xatirəsini daim ən ali məqamlarla birgə əbədiləşdirmək məqsədi daşıyır. Unutmayaq ki, bizim əməl və rəftarlarımızın çoxu sırf o haqda məlumatlı olmağımızla deyil, daxili duyu və hislərimizlə əlaqədardır. Kərbəla əzadarlığı da bu ümumi qanundan müstəsna deyil. Dinlədiyimiz düzgün ağılar bizə hadisənin insani-ilahi dəyərlərini aşılayır və biz göz yaşları axıdırıq. Şəhidlərimizi Kərbəla şəhidləri ilə əlaqələndirmək də bu xüsusdadır. Onların məqamını insani-ilahi dəyərlərlə təfsir etməkdir. Ümumiyyətlə, azacıq araşdırma aparan insanlar göz yaşlarından qorxmağa əsas görməzlər. Əslində, burada qorxulu olan, göz yaşının quruması və ağlamaq istəyinin olmamasıdır. Dinimizə əsasən, qəlb daşlaşdığı zaman, insan ağlaya bilməz. Çünki ağlamaq empatia, mərhəmət, şəfqət, qayğıdan qaynaqlanan duyğuların tərənnümüdür. “Kütlə psixologiyası”, “dəyər” adı ilə bizə diktə edilən rəftarlardan uzaq olaraq, sırf qadına xas olmayan, insanın təbii xislətinə uyğun olan “ağlamaq” mövzusuna qısaca psixoloji cəhətdən göz gəzdirək. Jerry Bergman “Ağlama möcüzəsi” məqaləsində deyir: “Ağlamaq elə bir möcüzədir ki, lazım olduğunda bizim ruhumuzu və cismimizi təmizləyə bilir.” O, gözyaşı və ağlamağın fiziki və psixoloji cəhətdən bizi rahatlaşdırmasına belə işarə edib: Ağlamaq vücuddakı manqan dəyərlərini stabil saxlamasına görə psixoloji cəhətdən insana aramlıq bəxş edir. Belə ki, manqan dəyərləri stabil olmadığı zaman, insan əsəbi, narahat, yorğun və aqressiv olur. Bədənin aktiv fiziki hərəkət zamanı tərləməyə ehtiyacı olduğu kimi, psixoloji aktivliyin yüksək olduğu zaman da insan ruhu da ağlamağa ehtiyac duyur. Bergman məqaləsində göz yaşlarının stress nəticəsində əmələ gələn kimyəvi maddələri aradan qaldırmaqda çox təsirli olduğuna işarə edir. Əksinə, göz yaşlarının qarşısı alındıqda stress səviyyəsi artır. Bu, qan təzyiqi və ürək problemlərinə və ya stresin yaratdığı mədə xorasına səbəb olur. 3. Biokimya mütəxəssisi Willam Frey, emosional reaksiya olaraq meydana gələn göz yaşlarında, gözə kənar cismin müdaxiləsi və yaxud qıcıqlanma səbəbindən yaranan göz yaşlardakı toksinlərdən daha çox vücuda zərərli maddənin olduğunu və çölə atıldığını önə sürmüşdür. Deməli göz yaşları stressin yaratdığı toksinləri bədənimizdən təmizləyir. Bilirsinizmi, doğrusu, ağlamaq təbii bir terapiya və ya masaj kimidir. Sadəcə ödənişsiz olduğu üçün dəyər vermirik… 4. Göz yaşı tökdüyümüz hadisə və yaxud insanlara qarşı psixoloji cəhətdən həm simpatia (yaxud sevgi) yaranır, həm də empatia qurmuş oluruq. Bu bizim anlayış səviyyəmizi yüksəldir və oxşar haadisələrdə eyni həmrəylik və anlayışı göstərə bilirik. Yəni bir mənada tərbiyəvi xarakter də daşıyır ki, insan öz düşüncə, hiss və duyğularını yönləndirə bilsin. 5. Ağlamağın başqa bir hormonal təsiri ətrafdakı insanlarda oksitosinin oyandırmasıdır. Beləliklə, ağlamaq səsi ətrafdakı insanlarda şəfqət və mərhəmət hisslərini oyadır. Bundan əlavə ortaq məqamlarda cəmiyyətin bir bütün olaraq kövrəldiyi, göz yaşı axıtdığı hadisələr və məqamlar o cəmiyyətin birlik və həmrəyliyini müştərək bir yerdə tənzimləyir. 6. Ağlamaq endorfinlərin ifraz olunmasına səbəb olur. Endorfin insanlara sevinc bəxş edən bir hormondur və artıq xoşbəxtlik hormonlarından biri kimi tanınır, endorfinlər zövq və rahatlıq verir. Endorfinlərin sevinc verməkdən başqa bir faydası, ağrıları azaldır. Endorfin morfindən iyirmi dəfə daha güclüdür, hətta məlum olan ən güclü ağrı kəsicisi kimi tanınır. Adətən insanlar ağladıqdan sonra yatmaq istəyirlər. Çünki sanki sakinləşdirici orqanizmə yeridilir və insan özünü yorğun hiss edə bilər. Bu, özünə və ya ətrafına hər hansı bir şəkildə zərər verə biləcək bir insanın ağlamaqla sakitləşməsinə də kömək edir. 7. Gözyaşları yalnız göz və göz qapaqlarını nəmləndirmir, həm də selikli qişaların susuzlaşmasının qarşısını alır. Nəm yoxdursa, görmə də yoxdur. Jerry Bergman deyir: “Göz yaşı olmasaydı, həyat çox narahat olardı. Uzun müddətdə ağlamaq isə görmə qabiliyyətimiz tamamilə itirilməsinə gətirib çıxarır.” Əlbəttə ki, ifrat hər bir şeydə pisdir. 8. Göz yaşları duyğuları rahatlaşdırır. Adi bir insan heç bir travmatik və ya ciddi ruh düşkünlüyü yaşamasa da, gündəlik həyatında stress, əsəb, narahatlıq, sözlü yaxud emosional qarşıdurma və inciklik duyğularını özündə toplaya bilər. Bu duyğular zaman irəlilədikcə, bunlar beynin limbik sistemində və yaxud ürəyin müəyyən guşələrində problemlər yarada bilər. Ağlamaq ilk növbədə bu zərərli təsirləri aradan qaldırır. İnsan duyğularını boşaltdıqca rahatlayar. John Bradshaw, “Bestseller” kitabında deyir: “Bütün duyğular hiss olunmalıdır. Bəzən hıçqıraraq ağlamaq, tərləmək, titrəmək də lazımdır. Bununla da duyğularınızı boşaldaraq rahatlaşdırın və istirahət edin.” Psixoloqların həmişə ona müraciət edənlərlə necə işlədiyini düşünün. Ona danışmağınızı istərlər: dərdləriniz, uşaqlığınız, keçmişdən indiyə kimi sizi narahat edən şeylər haqda… Çünki bu psixoloqun həm sizi tanımasına imkan verir və həm də yığılıb qalan duyğu və hislərinizin boşalmasına yardım edir. Davamlı çətinliklər və üzərindən basılaraq yox imiş kimi davrandığınız duyğular sonrakı mərhələlərdə inanılmaz dərəcədə partlayışa səbəb ola bilər. Bu da sizi sonra nəticələrini çətinliklə dəf edəcəyiniz psixoloji problemlərə aparır. Ağlamaq, dərdlərlə qarşılaşmaqdan qaçmamaqdır. Həqiqətlə üzləşməkdir. Ağlamaqdan qorxma… “Kişi ağlamaz” deyə, ağlamağa yalnız zəiflik kimi baxanlar məncə bir daha düşünməlidirlər. Zəiflik psixologiyası ilə ağlamaq tamam başqa mövzudur, onun ayrıca acizlik psixologiyası bölümündə danışılıb araşdırılması gərəkdir. Amma hər növ ağlamağın adını acizlik və zəifliklə etiketləmək, ən azı belə iddia edən həmin şəxsin bu haqda lazımı məlumatının olmamasına dəlalət edir.
İnsan azad yarandı. Qadağan olunmuş meyvədən yeməklə öz azadlığını təmin edə bilməyəciyini etiraf edərək, inancsız yaşa bilməyəciyini anladı. İnancın onun ayrılmaz bir parçası olduğunu dərk etdi. Xaliq insan azadlığının və inancının təmini üçün ona din göndərdi. Dinin ilkin əsas hədəfi insanı özündən azad edərək, dünyanı azadlığa doğru apara bilməsini təmin etməkdir. Bu hədəfinin icrası üçün Xaliq kamil bir insanı bu ideologiyanın qoryucusu seçdi. İnanc insanın ayrılmaz bir parçası olduğu üçün, bir çox əsirlərdə insanların inanclarından istifadə edərək, onları özlərinin məqsədlərini təmin etmək üçün əsirə çevirən quruplarda formalaşmağda idi. Ən acılı əsirlərdən biri orta əsirlərdi. Orta əsirlər dünyanın şərqi və qərbi üçün qaranlıq bir həyatla doluydu. Hər iki qitədə insanlar bəndəlik həyatından azad olmaq eşqiylə yaşayırdılar. Qərbdə Kilsə hakimiyyəti, şərqdə bütpərəstlərin hakimiyyəti. Hər iki qurup yaxşı bilirdilər ki, insanlar inanc olmadan yaşaya bilməzlər. Bu səbədən özlərini insanların inanclarının təminçisi kimi tanıtdırdılar. Başqa adlar və formalarda olsalarda ortaq bir məqsəd və çıxarları vardı. Kilsə özünü insanların azadlığ və nicat qapısı kimi tanıtdırsada, bu şuarla insanları həqiqi mənada öz quluna çevirmişdi. Şərqdə isə bütlərin hakimiyyəti şərqin böyük qəbilə başçılarının çıxarlarına xidmət edirdi. Dünyanın iki böyük qitəsinin qaranlıq bir həyat sürməkdə idi. Xaliqin yaradıınış fəlsəfəsi insanların azadlığı idi. Bu hədəfin təmini üçün Şərqdə bir günəş doğdu. Bu günəşin doğması bir çoxlarının həyatına işiq saçsada, böyük güclərin heçdə sevindirmədi. Doğan günəşin hədəfi insanların həyatına işiq saçaraq, onlara həyatın görünməyən tərəflərini göstərməklə azadlıqlarının təmini idi. Onun adı Muhəmməd (s) idi. O, şərqin ən böyük Qəbiləsində dünyaya göz açsada onun üçün yeganə məqsəd insanların azadlıqının təmini idi. 23 il ömürnü bu məqsədə həsr etdi. Onun 23 illik çağırışı artıq sərhəd tanımırdı. Şərqdə doğan günəş artıq dünyaya günəş saçmağa başlamışdı. İnsanlar artıq dünyanın müxtəlif diyarlarından onun səsinə səs verərək, bu ideologiyanın yaşaması üçün yaşayırdılar. Çünki bu ideologiya insanların yeganə xilaskarı olacağını hər kəs, hətta buna qarşı mübarizə aparanlarda yaxşı bilirdi. Amma O , 23 il yorulmadan insanlığın qurtuluşu üçün çalışsada 63 yaşında Xaliqinin görüşünə yola düşmək məqsədiylə, gözlərini əbədi olaraq yumdu.
Həqiqətən Biz ona yer üzündə qüdrət verdik və onun ixtiyarında (istədiyi) hər bir şeydən səbəb və vasitələr qoyduq (Kəhf / 84) .
Hədisə əsasən həzrət Mehdi (ə.c) də, bütün yer üzünə hakim olacaq.
Rəvayət olunub ki, dünyanın tam sahibləri dörd nəfər olub. İkisi mömin ikisi kafir. Mömin olan o iki nəfərdən biri Süleyman ibn Davud digəri isə İskəndər (Zülqərneyn) idi. Lakin kafir olan o iki nəfərdən biri Nəmrud, o biri isə Bəxtənsər idi. Həmçinin bu ümmətdən də, beşinci şəxs bütün dünyaya sahib olacaq o da Mehdidir (ə). Çünki Allah buyurubdur: bu dini başqa dinlərə üstün edəcək.
Əhli-sünnə alimlərindən olan Səxavi də, öz Əşratus-Saət kitabının 56-cı səhifəsində Kəbul Əhbardan belə nəql edir: Mən Mehdini görürəm ki, onun adı bütün peyğəmbərlərin kitabında gəlib və onun hökumətində (qurduğu dövlətdə) heç bir nöqsan yoxdur. Zülqərneynin və Süleyman ibn Davud (ə) kimi dünyaya sahib olacaq.
2- Ona qeyb vasitələri verilmişdi
İmam Zaman (ə) haqqında da, qeyb vasitələrindən o həzrətə köməkçi olacağı bildirilir.
3- O bütün yür üzünü gəzəcək
Əmirəl-möminin imam Əlidən (ə) imam Mehdi (ə.c) haqqında hədis var ki, buyurub: Hər tərəfə üz çevirər. Yer üzündə Zülqərneynin girdiyi bütün şəhərlərə Mehdi (ə.c) də, girəcək və həmin şəhərləri düzəldəcək. (İlzamun-Nasib 2-ci cild səh-261).
4- Zülqərneyn əvvəlcə uzun qeybət keçirəndən sonra camaat arasında aşkara çıxdı
Ey Əhməd ibn İshaq! Bu ümmət arasında onun macərası Xızırın (ə) və Zülqərneynin macərası kimidir. Allaha and olsun o elə bir qeybət edəcək ki, Allahın, onun imamətliyinə olan etiqadını qoruduğu və o zamanda zühurunun tezləşməsi üçün dua etməyə müvəffəq etdiyi şəxsdən başqa heç kim nicat tapmaz. (Mucəmul-Əhadis əl-imam Mehdi; cild-4 səh-267).
5- Zülqərneynin uzun ömrü var idi
Bir dəstə möminlrdən bizə xəbər çatıb ki, Zülqərneyn 3 min il ömür edib (Tarixun mədinətud-Dəməşq cild-17 səh-361).
Tövratda gəlib ki, Zülqərneyn 3000 il ömür edib və müsəlmanlar onu 1500 il bilirlər (Təzkirətul-xəvas Sibt ibn Cuzi; səh-364).
Şərqdə doğub düynyaya nur saçan günəş.
İnsan azad yarandı. Qadağan olunmuş meyvədən yeməklə öz azadlığını təmin edə bilməyəciyini etiraf edərək, inancsız yaşa bilməyəciyini anladı. İnancın onun ayrılmaz bir parçası olduğunu dərk etdi. Xaliq insan azadlığının və inancının təmini üçün ona din göndərdi. Dinin ilkin əsas hədəfi insanı özündən azad edərək, dünyanı azadlığa doğru apara bilməsini təmin etməkdir. Bu hədəfinin icrası üçün Xaliq kamil bir insanı bu ideologiyanın qoryucusu seçdi. İnanc insanın ayrılmaz bir parçası olduğu üçün, bir çox əsirlərdə insanların inanclarından istifadə edərək, onları özlərinin məqsədlərini təmin etmək üçün əsirə çevirən quruplarda formalaşmağda idi. Ən acılı əsirlərdən biri orta əsirlərdi. Orta əsirlər dünyanın şərqi və qərbi üçün qaranlıq bir həyatla doluydu. Hər iki qitədə insanlar bəndəlik həyatından azad olmaq eşqiylə yaşayırdılar. Qərbdə Kilsə hakimiyyəti, şərqdə bütpərəstlərin hakimiyyəti. Hər iki qurup yaxşı bilirdilər ki, insanlar inanc olmadan yaşaya bilməzlər. Bu səbədən özlərini insanların inanclarının təminçisi kimi tanıtdırdılar. Başqa adlar və formalarda olsalarda ortaq bir məqsəd və çıxarları vardı. Kilsə özünü insanların azadlığ və nicat qapısı kimi tanıtdırsada, bu şuarla insanları həqiqi mənada öz quluna çevirmişdi. Şərqdə isə bütlərin hakimiyyəti şərqin böyük qəbilə başçılarının çıxarlarına xidmət edirdi. Dünyanın iki böyük qitəsinin qaranlıq bir həyat sürməkdə idi. Xaliqin yaradıınış fəlsəfəsi insanların azadlığı idi. Bu hədəfin təmini üçün Şərqdə bir günəş doğdu. Bu günəşin doğması bir çoxlarının həyatına işiq saçsada, böyük güclərin heçdə sevindirmədi. Doğan günəşin hədəfi insanların həyatına işiq saçaraq, onlara həyatın görünməyən tərəflərini göstərməklə azadlıqlarının təmini idi. Onun adı Muhəmməd (s) idi. O, şərqin ən böyük Qəbiləsində dünyaya göz açsada onun üçün yeganə məqsəd insanların azadlıqının təmini idi. 23 il ömürnü bu məqsədə həsr etdi. Onun 23 illik çağırışı artıq sərhəd tanımırdı. Şərqdə doğan günəş artıq dünyaya günəş saçmağa başlamışdı. İnsanlar artıq dünyanın müxtəlif diyarlarından onun səsinə səs verərək, bu ideologiyanın yaşaması üçün yaşayırdılar. Çünki bu ideologiya insanların yeganə xilaskarı olacağını hər kəs, hətta buna qarşı mübarizə aparanlarda yaxşı bilirdi. Amma O , 23 il yorulmadan insanlığın qurtuluşu üçün çalışsada 63 yaşında Xaliqinin görüşünə yola düşmək məqsədiylə, gözlərini əbədi olaraq yumdu.
