İmam Museyi-Kazimin (ə) mövludu

Yeddinci İmam olan Həzrət Museyi-Kazim (ə) hicrətin 128-ci ilində (miladi 745) dünyaya gəlmişdir və 183-cü (miladi 799) ilində şəhid edilmişdir. Altıncı imam Həzrət Cəfər Sadiqin (ə) oğlu olan İmam Museyi-Kazim (ə), həyatı boyunca çox ağır zülmlər görüb. İmam Musa Kazim (ə) Əhli-Beytin (ə) nurlu yolunu qoruyur, bütün zülmlərə, yanlışlıqlara, sapmalara qarşı layiqincə mübarizə aparırdı. O Həzrət (ə), digər İmamlar (ə) kimi gecələri bir-bir kasıbların, köməyə möhtacların evlərini ziyarət edər, onlara lazım olan köməyi edərdi. Eynilə ataları kimi bunları özünü tanıtmadan, qürurlanmadan edərdi.

Əməvi səltənəti yıxılıb, yerinə Abbasilər keçdiyi zaman, çoxsaylı Əhli-Beyt (ə) tərəfdarları təqiblərini bitdiyini ehtimal etdilər. Amma qısa bir müddət keçmədən, Abbasilər də Əməvilərin yolunu davam etdirdilər, hətta yeni zülmlərə əl atdılar. Abbasi idarəçilərinin qorxusu, xalqın Əhli-Beyt (ə) övladlarını rəhbərlikdə görmək istəyindən irəli gəlirdi. Çünki Abbasilər Əhli-Beyt (ə) adından istifadə edərək, Əməviləri devirmişdilər. Abbasilər öz iqtidarlarına görə, başda Əbu Müslim Xorasani olmaqla, Əhli-Beyt (ə) davamçılarına borclu idilər. Çünki Əməvi səltənətini yıxan, ona ən əhəmiyyətli zərbəni vuran – Əhli-Beyt (ə) davamçılarının böyük öndərlərindən olan Əbu Müslim Xorasani olmuşdur. Amma Abbasilər başda Əbu Müslim olmaqla bir çox Əhli-Beyt (ə) davamçılarını vəhşicəsinə qətlə yetirməkdən belə, çəkinmədilər.

Fəxx hadisəsi

“Peyğəmbər xəlifələri” kimi özlərini tanıtdıran Abbasilərin özbaşınalığı və İslam dininə zidd hərəkətləri müsəlmanlar arasında narazılığa səbəb olmuşdu. Xüsusən Həzrət Peyğəmbərin (s) nəsli olan Bəni-Haşim bu məsələdə olduqca həssas idi. İmam Həsənin (ə) nəslindən olan Hüseyn ibn Əli, İmam Museyi-Kazimın (ə) əmri ilə Mədinədə xəlifə Hadinin hakimiyyətinə qarşı qiyam etmək məqsədilə ordu topladı.

Mədinə valisinin Bəni-Haşimə qarşı etdiyi təzyiqlər Hüseyni qiyamı sürətləndirməyə vadar etdi. Hüseynin planına əsasən, həcc mövsümündə o, öz qoşunu ilə Məkkəyə doğru getməli və xilafətn müxtəlif bölgələrində olan müsəlmanları xəlifəyə qarşı qiyama çağırmalı idi. Hüseynin Məkkəyə tərəf hərəkət etdiyindən xəbər tutan xəlifə, onların üstünə qoşun göndərir. İki qoşun Fəxx adlı bir yerdə qarşılaşır və qızğın döyüşdən sonra Hüseynin ordusu məğlub olur. Sağ qalan əsgərləri əsir götürüb, qətlə yetirirlər və onların başlarını xəlifənin hüzuruna göndərirlər.

İmam Təqi (ə) daha sonra bu hadisə barəsində söyləyəcək: “Kərbəla facisəindən sonra, bizim üçün heç bir faciə Fəxx faciəsi kimi dəhşətli olmayıb”.İmam Kazimin (ə) Fəxx faciəsi ilə əlaqəli olduğunu bilən xəlifə Hadi, o Həzrəti (ə) ölümlə hədələdi. Ancaq çox keçmədi ki, cəmi 1 il hakimiyyət edən xəlifə öldü. Ondan sonra hakimiyyətə gələn Harun Ər-Rəşid, əziz İmamı (ə) sürgün etdirərək, həbsə atdırdı.

İmam Museyi-Kazim (ə) zindanda

İmam Kazim (ə) ömründə iki dəfə Mədinədən sürgün olunub. Birinci dəfə xəlifə Mehdinin dövründə, ikinci dəfə isə Harunun dönəmində. Harun öz hakimiyyəti dövründə hesab edirdi ki, İmam Museyi-Kazim (ə) böyük var-dövlətə sahib olub, öz ətrafına müxalif qüvvələri toplayacaq. Əhalinin böyük hissəsinin öz xüms və zəkatlarını İmama (ə) verdiklərini xəlifə çox yaxşı bilirdi. Bu səbədən, Harun Mədinəyə səfəri zamanı İmam Kazimi (ə) həbs etmək qərarına gəlir. Mədinə valisinə tapşırıldı ki, İmam (ə) Bəsrəyə göndərilib, orada həbs olunsun. Bir il Bəsrə zindanında qaldığı müddətdə İmam Kazim (ə) Bəsrə valisini öz əxlaqı və mənəviyyatı ilə o qədər təsirləndirmişdi ki, vali xəlifənin İmamı (ə) öldürmək əmrinə qarşı çıxdı. Bundan sonra xəlifənin tapşırığı ilə İmam Kazimi (ə) Bağdada aparıb burada həbsdə saxladılar. Zindanın rəisi Bəsrə valisi kimi, İmamın (ə) mənəviyyatının təsirinə düşərək, xəlifədən o Həzrətin (ə) başqa zindana köçürülməsini xahiş etdi. Zindanların dəyişilməsinin səbəbi bundan ibarət idi ki, Harun zindan qarovulçularından İmamı (ə) öldürmələrini tələb etdikdə, onların heç biri bu işi görməyə razı olmurdu. Üçüncü zindanın məsulu Sind (lən) İmamı (ə) zəhərləməyə razı oldu və hicri 183-cü ildə 55 yaşında İmam Musa ibn Cəfər əl-Kazim (ə) şəhadətə çatdı. Harun yalançı şahid gətirməklə çalışdı ki, İmamın (ə) zindanda öz əcəli ilə öldüyünü isbat etsin və bu hiylə ilə həm özünə bəraət qazandırsın, həm də İmamın (ə) tərəfdarlarının üsyanının qarşısını alsın. Lakin onun bu hiyləsi baş tutmadı və nəhayət, Harunun qohumlarından olan Süleymanın cəhdləri nəticəsində Bağdadda üsyan baş verdi ki, bu da İmamın (ə) mütəhhər mübarək bədəninin gizlincə dəfn edə bilməmələrinə, eləcə də Harunun özünün də əzadarlara qoşularaq dəfn mərasimində iştirak etmək məcburiyyətində qalmasına səbəb oldu. Nəhayət, İmam Musa Kazim (ə) xalqın matəm və əzası altında İraqda, Kazimeyndə torpağa tapşırıldı. O Həzrətin (ə) məzarı bu gün müsəlmanların böyük ziyarətgahıdır.

İmamın (ə) təbliğ nümunəsi

Bir gün İmam Museyi-Kazim (ə) bir küçədən keçəndə, bir evdən çal-çağır səsini eşitdi. Zadəganlardan sayılan ev sahibi özü üçün kef məclisi qurub, əylənməklə məşğul idi. Bu zaman evin qapısı açıldı və zibilləri bayıra atmaq üçün bir kəniz eşiyə çıxdı. Kənizin gözü İmama (ə) sataşan kimi, ona salam verdi.

İmam (ə) ondan soruşdu: «Bu evin yiyəsi quldur, ya azad?»
Kəniz, “Azaddır”, – dedi.
İmam (ə) buyurdu: «Azad olduğu bəllidir. Әgər bəndə olsaydı, Allahdan qorxub bu işləri görməzdi».
Kəniz evə qayıtdıqdan sonra ağası nə üçün gecikdiyini ondan soruşduqda, kəniz əhvalatı olduğu kimi onun üçün danışdı. O kişi bir az duruxub, İmamın (ə) sözləri barədə düşündü. Birdən yerindən qalxıb ayaqyalın İmamın (ə) dalınca qaçdı. Özünü o Həzrətə (ə) yetirib, salam verdi və İmamın (ə) hüzurunda öz əməlindən peşman olduğunu söyləyib, tövbə etdi. O gündən sonra kef məclisini ibadətgaha çevirdi və həmin günün xatirəsini əbədi yaşatmaq üçün o gündən etibarən ayaqyalın gəzərdi. Buna görə də ona Büşri-hafi (ayaqyalın Büşr) deyirdilər.

Allah Təala bizləri İmam Museyi-Kazimin (ə) şəfaətindən binəsib etməsin!

Ramazanda oruc tutmağın fəlsəfəsi

Ramazan ayında oruc tutmaq, Allah-təala tərəfindən buna qadir olan insanlara vacib edilmiş bir əməldir.  Sözsüz ki, buna riayət etmək hər bir müsəlmanın Uca Yaradan qarşısındakı borcudur. Amma diqqət etmək lazımdır ki, dinimizin buyuruqlarının, xüsusilə də, vacib edilmiş əməllərin özünəməxsus hikməti və hədəfi vardır. Belə ki, əməllərin fiziki cəhətdən icra edilməsinin əsl hədəfi, onun mənəvi baxımdan olan faydaları ilə sıx bağlıdır. Sözsüz ki, fiziki cəhətdən qüsursuz yerinə gətirilən əməllər, mənəvi baxımdan qüsurlu və yoxsul olsa, əslində öz hədəfinə tam çatmamışdır. Buna görə də, əməllərin zahiri baxımdan kamilliyinə əhəmiyyət verməklə yanaşı, onların mənəvi kamilliyinə də xüsusi diqqət etmək zəruridir. Bu baxımdan da, dinimizdə daim əməlin paklığı, xalis niyyətin olması və sair kimi əsaslı-mənəvi zənginliklər, əməlin qəbul edilməsi üçün xüsusi şərt kimi ortaya qoyulmuşdur. Ələlxüsus, Ramazan ayında oruc tutduğumuz zaman, bu məsələyə diqqət etmək ibadətlərimizin kamilliyi və Tanrı dərgahında qüsursuz qəbul olması üçün lazımlıdır. Çünki, Ramazan ayı mənəvi kamilliyimiz üçün olduqca əhəmiyyətli bir aydır. Belə ki, məhz Qurani-kərim bu ayda nazil olmuşdur. Min aydan daha üstün olan saysız-hesabsız ilahi bərəkətlərlə dolu olan mübarək qədir gecəsi bu aydadır. Ramazan, əməllərin Allah-təalanın dərgahında ən asan və dəfələrlə yüksək şəkildə qəbul edildiyi aydır. Bunun üçün də, hər bir müsəlman oruc tutduğu zaman onun fəlsəfəsi və faydalarını bilməlidir. Agahlıqla və biligili halda oruc tutmalıdır. Ramazan ayında oruc tutmağın bir sıra fəlsəfəsi və fərdi-ictimai faydaları mövcuddur. Bu fayda və fəlsəfələrə fikir vermədən, ona nail olmadan tutulan oruc, insanın tam mənəvi inkişafına səbəb olmaz. Burada onlardan bir neçəsinə işarə edirik:

1. Nəfsin şəhvani istəklərini cilovlamaq

Ramazan ayında uzun müddətli oruc tutmağın vacib edilmə səbəblərindən və faydalarından biri də, insanın öz şəhvani-nəfsani istəklərini cilovlamasıdır. Belə ki, Qurani-kərim bu məsələyə işarə edərək, orucun təqvaya (Allah qorxusuna) səbəb olduğunu vurğulayır: “Ey mönimlər! Oruc tutmaq sizə vacib oldu, necə ki, sizdən qabaqkı ümmətlərə də vacib olmuşdu. Bəlkə, (orucun vasitəsi ilə) təqvalı olasınız.”
(Bəqərə surəsi, 183-cü ayə)

Deməli, Allaha xatir həqiqi oruc tutan şəxs, orucunu batil edən əməllərdən uzaq qalmaqla yanaşı, pis, xoşagəlməz əməllərə arxa çevirməli, qəlbini və əməllərini palaşdırmalıdır. Bir sözlə, oruc insanı ilahi təqvaya doğru yönləndirməlidir. Bu, həqiqi oruc tutmağa xas əlamətdir. Orucun vasitəsi ilə insan öz ağlını həris, azğın şeytani hisslərin zindanından azad edərək, ruhunu hürriyyətə  qovuşdurur. İmam Rza (ə) buyurur: “Oruc tutmaq, şəhvət və ehtiras alovunu söndürər.” (“İləlüş-şəraye”, f. 103, s. 379)

Əgər belə olmazsa, deməli, oruc tutan şəxs onu öz məqsədinə çatdırmamışdır. Tutulan oruc da, öz fəlsəfə və faydasını itirmişdir. Mötəbər dini mənbələrimizin birində oxuyuruq: “Əbu Dərda rəvayət edir: Bir gün Allahın elçisinə (s) dedim: Filan qadın gündüzlər oruc tutub, gecələr ibadətlə məşğul olur. Amma insanlarla davranışı və rəftarı pisdir. Qonşularını da acılayır.

 Peyğəmbər (s) buyurdu: “Onda heç bir xeyir görmürəm və cəhənnəm əhlidir”.”
(Bəharül-ənvar: c. 71, s. 394)

2. İnsani hissləri oyatmaq

Oruc tutmaq mənəvi-insani hissləri dirçəldərək, inkişafına səbəb olur. Uca Allahın razılığını əldə etmək istəyən və Tanrı dərgahında orucunun ən ali şəkildə qəbul olması üçün çalışan insan, gözəl-bəyənilmiş işlərə əl atır. Çünki oruc tutmaq, insanı düşünməyə və təfəkkürə vadar edir. Ramazan ayında oruc tutmağın fəlsəfələrindən biri də, insanı təfəkkürə sövq edib, ülvi hisslərini oyatmaqdır. Belə ki, bu ayda orucun vacib olma səbəblərində biri də, insanların aclıq və ehtiyacın nə olduğunu anlaması üçündür. Zəngin və varlı insanlar bir ay müddətində yoxsul insanların ehtiyaclarını, üzləşdiyi çətinlikləri daha yaxşı dərk edirlər. Necə ki, H. Rza (ə) buyurur: “Orucun insanlara vacib edilməsinin hikməti, aclıq və susuzluğun nə olduğunu dərk etmələri xatirinədir.” (“Vəsailüş-şiə”, f. 1, s. 31)

 Ramazan ayında irqindən, millətindən, cinsindən və maddi rifahının hansı həddə olmasından asılı olmayaraq, hər kəsə orucun vacib edilməsi, Tanrı dərgahında onların arasında bu fərqlərə görə ayrı-seçkiliyin olmamasını bir daha vurğulamaq üçündür. Onlara əsl dəyərin insani hisslərdə olamsını anlatmaq məqsədi daşıyır. H. Sadiq (ə) bu haqda buyurur: “Allah-təala Ramazan ayında oruc tutmağı insanlara ona görə vacib etdi ki, varlı və kasıb bərabər olsun.” (“İləlüş-şəraye”, f. 108, s. 378)

3. İnsanlara bağışlanmaları üçün fürsət vermək

Şübhəsiz, rəhmət və mərhəmət ayı olan Ramazanda oruc tutmağın vacib edilməsi, bu mübarək ay müddətində insanlara günahlarını bağışlatmaları üçün verilən dəyərli bir fürsətdir. Şeytanın həbs edildiyi (qüdrətinin azaldıldığı), saleh əməllərin düşünüldüyündən dəfələrlə üstün dəyərləndirildiyi və hətta mübah işlərin də, savab sayıldığı bu bərəkətli ay, hər bir möminin qurtuluş ayı ola bilər. Unutmaq lazım deyil ki, bu ayda, şeytanı həbs edən məhz insanların pak əmlləridir.  Çünki, dəyərli Peyğəmbərimizin (s) buyurduğu kimi; “(Həqiqi) oruc tutmaq, şeytanın üzünü qara edər.” (“Vəsailüş-şiə”, f. 1, h. 2.)

Sözsüz ki, bu fürsətdən yalnız həqiqi oruc tutanlar faydalana bilər. Fiziki cəhətdən oruc tutub, mənəvi cəhətdən qəlbən və yaxud, əməldə yanlış addımlar atan şəxslər deyil. Belə ki, əziz Peyğəmbərimiz (s) hədislərin birində səhabəsi Cabirə buyurudu: “Hər kəs oruc tutub, gecənin bir hissəsini ibadət edə, qarnını, dilini, ehtirasını günah işlərdən qoruya, bu aydan (Ramazandan) çıxdığı kimi, bütün günahların girdabından da, bağışlanmış halda çıxar.”

Bunu eşidən Cabir, sevinərək deyir: Necə də gözəl hədisdir?!

Peyğəmbər (s) buyurur: “Ey Cabir! De ki, necə də, çətin şərtlərdir. Çünki, nə çox gecə namazı qılan şəxslər ki, (etdiyi başqa pis əməllərə görə) ondan bəhrəsi yalnız elə oyaq qalmaqdır. Nə çox oruc tutan şəxslər ki, (etdiyi başqa pis əməllərə görə) ondan bəhrəsi yalnız aclıq və susuzluqdur. Bilin, hər kəs, Ramazan ayını oruc tuta, bu ayda haramdan və böhtandan uzaq ola, Allah-təala ondan razı olar və behişti ona vacib bilər. (“Vəsailüş-şiə”, c. 93, s. 346.)

4. Mənəvi təskinlik əldə etmək

Oruc tutmağın fəlsəfəsi və faydalarından biri də, ilahi rəhməti ilə dolu olan bu ayda, qəlbimizə mənəvi təskinliyi hakim etməkdir. Oruc tutub, gözəl əməllər yerinə yetirən insan, həm Allah-təala və həm də, onun bəndələri qarşısındakı vəzifələrini icra etdiyi üçün mənəvi-ruhi aramlıq əldə edir. Bu mənəvi ləzzət o qədər güclüdür ki, maddi ləzzətlər onunla müqayisə edilməkdə acizdir. H. Əli (ə) buyurur: “Oruc insanın qəlbini aramlaşdırmaq, sakitləşdirmək üçündür.” (“Vəsailüş-şiə”, c. 3, s. 43.)

Doğurdan da, qəlblər yalnız ilahi zikri ilə və ondan qaynaqlanan pak əməllərlə rahatlıq tapar. Qurani-kərimin buyurduğu kimi; “Bilin ki, Allahı yada salmaqla, qəlblər rahatlıq tapar!” (Rəd surəsi, 28-ci ayə.)

5. Sağlamlığı qorumaq

Düzgün şəkildə oruc tutmağın faydalarından biri də, bədənin sağlamlığını qorumaqdır. İslamın göstərişlərinə və tibbi məsləhətləri də nəzərdə almaqla oruc tutmaq, insan sağlamlığına böyük təsirə malikdir. Hətta bir sıra xəstəliklərin müalicəsi üçün dünya səviyyəsində, bəzi alimlər oruc tutmağı məsləhət görmüşdür. Bəzən oruc tutan şəxslər, bir sıra narahatlıqların orucdan qaynaqlandığını iddia etsələr də, bu həqiqəti özündə əks etdirmir. Məqalə boyu işarə etdildiyi kimi, unutmayaq ki, oruc tutmaq nəfsimizi və ruhumuzu cilovlamağı bizə öyrədir. Təbii ki, nəfsini cilovlayan şəxs, orucunu açdığı zaman, nəfsinin cilovunu tam azad edib, aclığını doyurmaq üçün kontrolsuz şəkildə qidalanmamalıdır. Belə ki, bəzi problemlər də, məhz bu yöndə meydana gəlir. Unutmayaq ki, gün ərzində nümayiş etdirdiyimiz mənəvi və fiziki dözüm, gün başa çatdıqdan sonra ifrat şəklində özünü əks istiqamətdə büruzə verməməlidir. Dinimiz hər bir işin mötədil olmasını dəfələrlə vurğulamışdır. Elə buna görə də, Peyğəmbərimiz (s) buyurur: “Oruc tutun ki, (mənən və cismən) sağlam olasınız!” (Camei-əhadisüş-şiə”, c. 10, səh. 294.)

İslam baxışında Novruz bayramı

PhD. Əfzələddin Rəhimli
İlahiyyat üzrə fəlsəfə elmlər doktoru

İnsan həyatı boyu bir sıra dəyərlərə əhəmiyyət verərək, onların mühüm və vazkeçilməz olduğuna inanır. O cümlədən; rəhmli, mərhəmətli olmaq, güzəştə gedib bağışlamaq, ehtiyaclı insanlara əl tutmaq, qohumlarla əlaqə saxlamaq, torpağı və Vətəni sevmək, ümidini itirməmək, birlik və həmrəylik, səbirli olmaq, elm və mənəviyyata üz gətirmək, insanların hüquqlarına hörmətlə yanaşmaq və sair pak dəyərləri saymaq olar. Bax, elə bu dəyərlərə əsasən də, xalqımız uzun illərin təcrübəsindən kömək alaraq, bir sıra gözəl adət-ənənələri təbiətdəki yeniliklərlə birləşdirmiş və bayram əhval-ruhiyyəsi yaradaraq ona həyat bəxş etmişdir. Əsl bayram da, elə doğruluğun, insanları paklıqla sevindirməyin, təmizkarlığın, qohumlarla əlaqə saxlamağın, küsülülərin barışmağının və sair kimi köklü dəyərlərin icra edildiyi günlərdir. Novruz bayramı da, belə dəyərli günlərdən biridir. Novruz bayramı əslində onu qeyd edən xalqların da dostluq, qardaşlıq və həmrəylik bayramı sayılır. Belə ki, bu bayram Azərbaycan, İran, Pakistan, Özbəkistan, Türlmənistan, Tacikistan, Əfqanıstan, Türkiyə, Gürcüstan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Dağıstan və sair ölkələrin xalqları tərəfindən qeyd edilir. Bizim xalqımızın da qiymət verdiyi bu bayram dinimiz tərəfindən də təsdiq edilmişdir. Çünki dinimiz daim sözügedən dəyərlərə təkid edib, insanları ona doğru səsləyir.

İslam dini birmənalı olaraq daxil olduğu məntəqələrin sağlam mədəniyyətlərini nəinki inkar etməyib, əksinə, onları daha da zənginləşdirib və ülvi çalarlar qatıb. Həzrət Əli (ə) bu haqda buyurur: “Bir ümmətin başçı və böyüklərinin əməl etdikləri, camaat arasında ülfət və ünsiyyət yaranmasına səbəb olmuş və xalqın işlərini sahmana salmış gözəl adət və qaydanı  pozma. Keçmiş adətlərdən nəyəsə ziyan vuran üsulları icra etmə. Çünki, belə etsən, bil ki, xeyir əldə etməyəcəksən. Savab və mükafat həmin gözəl adət və qaydaların kökünü qoyanın, günah isə həmin adətləri pozduğun üçün sənin olacaqdır.”
(Nəhcül-bəlağə, 53-cü məktub, Hz. Əlinin Malik Əştərə nəsihəti)

Ümumiyyətlər dinimizin başqa mədəniyyətlərlə dialoqu yıxıcı deyil. Əslində, mahiyyətində sevgi və paklıq olan bir dinin digər mədəniyyətlərə qarşı aqressiv olması qeyri-mümkündür. İslam dini müəyyən mədəniyyətlərin insanlığa, mənəviyyata zidd olan bəzi xüsusiyyətlərini, adətlərini təmizləyib. Hazırda mövcud olan radikal fikirlər dinə aid deyil şəxslərin qənaətidir. Bəzən tarixi dəyərlərimizi dini dəyərlərimizə qarşı qoymaq ya dini, ya da ki tarixi dəyərlərimizi düzgün anlamamaqdan irəli gəlir. Bəzi insanlar qədim tarixi kökə malik hər nə varsa, onu inkar etməyə meyillidir. Unudurlar ki, islam dininin müxtəlif millətlər tərəfindən qəbul edilməsinin bur sirri də onun humanist ideyaları, mədəniyyətlər mübadiləsini mənimsəmə qüdrəti və tolarentlığıdır. Dinimiz mədəniyyətləri sıradan çıxarmaq yönümlü deyil, onları zənginləşdirmək hədəflidir. Buna görə də, tam yəqinliklə deyə bilərik ki, Novruz bayramının müsəlmanlar tərəfindən qeyd edilməsi də gözəl adət-ənənələrimizdən biri olaraq dinimizlə ilə heç bir ziddiyyət təşkil etmir.

Novruz sözü fars dilində “yeni gün” deməkdir və təbiətin oyanması, canlanması ilə əlaqədar bir gündür. Xalq bayramıdır, əkinçilərin bayramıdır. Tarix etibarilə Novruz atəşpərəstlik və ya zərdüştilik dinindən daha qədim sayılır. Hansısa bir din və şəriətdən yaranmamışdır.

Maraqlıdır ki, dini mənbələrimizdə Novruzun bəşəri bir bayram olması vurğulanır. Novruz günündə Hz. Cəfər Sadiqin hüzuruna gələn Müəlla ibn Xənisə xitabən buyurur: “Bilirsənmi bu gün nə gündür? And olsun Məkkədəki o qədim evə, bu günün qədim kökü var və mən onu sənə izah edirəm ki, biləsən…. Ey Müəlla! Novruz Allah-taalanın bəndələrdən Ona ibadət etmələrinə və heç nəyi Ona şərik qoşmayacaqlarına, elçilərinə, hüccətlərinə və vəlilərinə iman gətirəcəklərinə vədə aldığı bir gündür. Novruz günəşin doğduğu ilk gündür… Elə bir Novruz yoxdur ki, biz onda fərəcin olacağını gözləməyək. Çünki Novruz bizim günlərindəndir.” (Biharul-Ənvar, c. 59, səh. 92)

Əslən Kabuldan olan hənəfi məzhəbinin banisi Əbu Hənifənin babası Nöman ibn Mərziban Həzrət Əliyə (ə) Novruz bayramı günü hədiyyə gətirir. Həzrət soruşur: Bu nədir? Deyir: “Ey Əmir-əl-möminin! Bu gün Novruzdur.” Həzrət buyurur: “Hər günümüzü Novruza çevirin.”
(Mən la yəhzuruhul-Fəqih, c. 3, səh. 300, hədis 4073; Rəbiül-əbrar, Zəməxşəri, c. 1, səh. 40; Sünəni-Beyhəqi, Əhməd ibn Hüseyn, c. 9, səh. 392; Sunən əl-Kubra, c. 9, səh. 532; Vəqəyatül-əyan, İbn Xəlkan, c. 5, səh. 405; Tarixi-Bağdad, Xətib Bağdadi, c. 15, səh. 444)

Deməli, Hz. Əli (ə) novruz bayramını inkar etməmiş, onun gözəl adət-ənənələrini nəzərdə alaraq bir növ təsdiqləmişdir. Başqa mənbələrə əsasən görürük ki, ona zərdüştlər də Novruz bayramında hədiyyə gətirirdilər və o, bunu təbii qəbul edir hədiyyələri digər müsəlmanlar arasında bölürdü. Hətta bunun müqabilində, onları cizyə (vergi) verməkdən azad edirdi. Mənbələrdə Hz. Əlinin (ə) ona hədiyyə edilmiş faxir libası Əmr İbn Həriqə dörd min dirhəmə satması da qeyd edilir.
(Biharül-ənvar, Əllamə Məclisi, c. 41, səh. 118; Mənaqib, İbn Şəhri Aşub, c. 1, səh. 315)

Hz. Cəfər Sadiqdən (ə) soruşurlar: “Böyük bir əkinçilik sahəsində işləyirik. Novruz bayramında işçilər bü münasibətlə hədiyyə gətirirlər, qəbul edəkmi? Buyurur: Hədiyyə gətirənlər müsəlmandırmı? Cavab verir: Bəli. Həzrət buyurur: “Onların hədiyyələrini qəbul edin və müqabilində hədiyyə verin.”
( Mirütül-üqul, Məclisi, səh 116; Furui-Kafi, Koleyni, c. 5, səh. 141; Təhzibül-əhkam, Tusi, c. 6, səh. 378)

Gördüyünüz kimi Hz. Cəfər Sadiq qeyd olunan rəvayətdə müsəlmanların bu bayramı keçirməsinə belə etiraz etmir. Hətta bunun üçün bir sıra tövsiyələr də verir: “Novruz bayramı yaxınlaşanda bədənini yu, ən təmiz paltarını geyin, ən xoş qoxulu ətirlərlə özünü ətirləndir və həmin gün oruc tut.”
(Vəsail, c. 7, səh. 346, hədis 1)

Qeyd edək ki, müsəlman alimləri tarix boyu öz əsərlərində Novruz bayramının müstəhəb əməlləri barədə geniş məlumat vermişlər. (Vəsail, c. 8, səh. 172, 335; Məfatihul-cinan, Şeyx Abbas, səh. 299 və 388)

Bayramınız mübarək olsun!

Dünyamiqyaslı ədalət imam Mehdi (ə.f) intizarında

Nə üçün dünyamiqyaslı ədalətin icrası Peyğəmbəri-Əkrəmin (s) və İmam Əliyə (ə) yox, İmam Zamana (ə) tapşırıldı?

Böyük Allah bəşəri yaratdığı gündən etibarən Peyğəmbərləri insanlara doğru yola göstərmək və şəri hökmləri bəyan etmək üçün gödərmiş, oların vücudunda rəhbərə ehtiyac hissi qoymuşdur. Peyğəmbərlərin göndərilməsi və sonuncu peyğəmbərdən sonra məsum imamların təyin edilməsi təkamül yolunun davamı üçündür. Allah-taala hər dövrə hakim şəraitə uyğun olaraq hər bir ümmətə peyğəmbərlər göndərmişdir. Lakin heç bir peyğəmbər öz proqramlarını kamil şəkildə icra etməyə müvəffəq olmamış və ədalətli cəhanşümul hökümət təşkil edə bilməmişdir. Çünki, camaat dünyamiqyaslı ədalətli bir höküməti qəbul etməyə hazır olmamışlar. İlahi peyğəmbərlər camaatı yeganə Allaha pərəstişə dəvət etdikdə, həmişə onların müxalifəti ilə üzləşirdilər. Xüsusilə, eyş-işrətlə məşğul olan sərvətlilər, hakimlər, dünyapərəstlər, hətta elm adamları ilahi peyğəmbərlərin dəvəti ilə kəskin mübarizə aparır və başqalarını da öz arxasınca çəkərək haqqa itaətdən çəkindirirdilər. Məhz bu səbəbdən, ilahi peyğəmbərlərə yalnız kiçik bir qrup iman gətirirdi. Tarixdə düzgün əqidələrə və haqq-ədalətə pərəstiş edən Allahın və peyğəmbərlərin əmrlərinə müti olan quruluş çox az olmuşdur. Buna Süleyman peyğəmbərin hakimiyyətini misal çəkmək olar, hərçənd peyğəmbərlərin bəzi təlimləri tədriclə insanların mədəniyyətinə təsir etmişdir.

Beləliklə, peyğəmbərlərin göndərilməsində ilk hədəf ilahi vəhy və təlimlər vasitəsi ilə insanın təkamülə çatmasına zəmin və şərait hazırlamaqdır. Onların hədəflərindən biri də bacarıqlı və istedadlı şəxslərin əqli və ruhi-mənəvi təkamülünə kömək etmək idi. Bütün peyğəmbərlər ideal hökümət qurmaq və yer üzünə ədaləti bərpa etmək məqsədini izləmiş və hər biri zamana uyğun gücləri çatdığı qədər bu yolda çalışmışlar. Bəziləri müəyyən məkan və zamanda ilahi hökümət təşkil etsə də, heç bir peyğəmbər üçün dünyamiqyasında ədalətli bir hökümət qurmaq şəraiti hazırlanmamışdır. Əlbəttə, şəraitin hazırlanmaması ilahi təlimlərin qüsurlu olması demək deyil. Çünki ilahi hədəf insanların ixtiyari işlərində şəraitin hazırlanmasından aslıdır. Onlar haqq dini qəbul etmək və ilahi rəhbərlərə tabe olmaqla tam azaddır və bu işdə məcburiyyət yoxdur. “Nisa” surəsinin 165-ci ayəsində buyurulduğu kimi, “Allah-taala peyğəmbərləri (möminlərə) müjdə gətirən və (kafirləri) əzabla qorxudan kimi göndərdi ki, daha insanlar üçün peyğəmbərlərdən sonra Allaha qarşı bir bəhanə yeri qalmasın…”

Peyğəmbəri-Əkrəm (s)in Alahın sonuncu elçisi kimi, eləcə də İmam Əli (ə) və ondan sonrakı imamların vəzifəsi dünyada ədalət nurunu yandırmaq və camaatı İslama dəvət etmək idi. Camaatda ruhi-fikri şərait olmadığından, ədalətli cahanşümul hökümət təşkil edə bilmədilər. Hələ ki, ədalətli quruluşu tələb edən şəraiti qəbul etsinlər. Həqiqətdə, burada insan inkişafına doğru addımlamaq üçün təlimə ehtiyac duyan və inkişaf mərhələlərini tədriclə keçən uşağa bənzəyir. Odur ki, ilahi rəhbərlər həmin hədəfə çatmaq üçün lazımi şərait olmadan ümumdünyəvi islahat və ədalətli hökümət təşkil etməyə razılıq vermirdilər. Bunun səbəbi isə onların qüsurlu olması deyil, lazımi şəraiti və camaatda hazırlıq olmaması idi. İslami rəvayətlərə əsasən, dünyada ədalətli hakimiyyəti qəbul etmək və camaatın düşüncəsini dəyişmək əqli təkamüldən, ictimai və mədəni-ideoloji hazırlıqdan aslıdır. Allahın istəyi ilə İmam Zamanın (ə) zühur əsrində bu şərait yaranacaq və nəhayət, dünyaya ədalətli quruluş hökm sürəcəkdir. Biz burada həmin şəraitlərin bir neçəsinə toxunmaqla kifayətlənirik:

1.İctimai hazırlıq: İmam Zamanın (ə) zühuruna səbəb olan şərtlərdən biri ictimai hazırlıqdır. O həzrətin zühurundan qabaq yer üzünü zülm və haqsızlıq bürüyəcək, xalqlar və ölkələr arasında qanlı müharibələr baş verəcək və kütləvi qırğınlıqlarla nəticələnəcəkdir. İmam Sadiq (ə) buyurur: “Xalqın üçdə iki hissəsi öldürülməyincə İmam Zaman (ə) zühur etməyəcək…” O həzrətdən “Xalqın neçə hissəsi qalacaq?” – deyə soruşduqda, buyurdu: “Məgər istəməzsiniz ki, xalqın üçdə biri qalsın?” O zaman insanların canı və malı təhlükəyə düşəcək, əmin-amanlıq aradan qalxacaq, hər yeri qorxu bürüyəcək, qəfil ölümlər bəşəri haqlayacaq. İmam Əli (ə) bu haqda buyurur: Mehdinin zühurunun bir sıra nişanələri vardır ki, acınacaqlı və kütləvi qırğınlar, tez və ardıcıl ölümlər və “taun” xəstəliyinin yayılması həmin nişanələrdəndir.”
Rəvayətlərə əsasən, həmin dövrdə günahsız uşaqlar zülmkar hakimlərin əli ilə faciəli işgəncələrə məruz qalacaq, ölümlə nəticələnən xəstəliklər  genişlənəcəkdir. Belə çətin bir şəraitdə, bəşəriyyət aləminə ümidsizlik hakim kəsiləcək, insanlar ölümü ən yaxşı ilahi hədiyyə hesab edəcək və ömürlərinin sona yetməsini, gecə-gündüz yırıtıcılıqdan və haqqın mənimsənməsindən ölüm arzulayacaqlar. Bu zaman insanlar Allaha üz tutacaq, ümumdünyəvi islahat və cahanşumul inqilaba hazırlaşacaq və səmadan belə bir nida eşidəcəklər: “Ey əhli-aləm, zülmkarların hökmranlıq dövrü bitdi və Mehdi zühur etdi.” Bu səmavi nida yenidən insanların ruhsuz bədəninə üfürüləcək və onlar eşq, iman, səfa-səmimiyyət və sevinclə həyat sürəcəklər. Demək, İmam Zamanın (ə) zühurunun səbəblərindən biri ictimai hazırlıqdır. Belə ki, camaat dünyaya hakim nizamdan, zülm və haqsızlıqdan təngə gəlib, maddi həyatın aclığını daddığı və ümidləri üzüldüyü halda,  böyük bir islahatın və cahanşümul inqilabın intizarını çələcəklər.

2. Fikri-mədəni hazırlıq: İmam Zamanın (ə) zühuruna zəmin hazırlayan səbəblərdən biri də bəşərin fikri-mədəni hazırlığıdır. Bu mərhələyə çatmaq üçün camaat irqindən, milliyyətindən, dilindən və handı ölkədə yaşamasından asılı olmayaraq vahid günəş nuru, ruhlandırıcı nəsim küləklər, yağdırıcı buludlar və təbiətin digər qüvvələri kimi coğrafi sərhədləri pozub, dünyanı vahid ölkə bilməlidirlər. İrqçilik, milliyyətpərəstlik və s. Bəşər aləminin heç bir problemini həll etməyə qadir deyildir. İmam Zamanın (ə) zühürü və bu böyük hədəf üçün mənəviyyata söykənən fikri-mədəni hazırlıq lazımdır.

3. Elmi-texnoloji hazırlıq. İmam Zamanın (ə) zühuruna zəmin hazırlayan səbəblərdən biri də bəşərin elmi-texnoloji hazırlığıdır. Ayətullah Məkarim Şirazi yazır: “Cahanşümul hökümətin təşkili və idarə olunması üçün bir sıra mütərəqqi təchizat lazımdır ki, onunla dünyanı nəzarət altında saxlamaq və tüz bir zamanda hər bir şeydən agahlıq mümkün olsun, ehtiyac zamanı dünyanın bir tərəfindən başqa bir tərəfinə getmək, mümkün və zəruri məlumatları qısa müddət ərzində dünyanın bütün nöqtəsinə çatdırmaq üçün lazım olan imkanlar mövcud olsun. Görəsən, bir mesajı dünyanın başqa bir nöqtəsinə çatdırmaq üçün bir il vaxt tələb etsə, dünyanı idarə etmək və ədalətə riayət etmək olarmı? Bu hadisəni müxtəlif yönlərdən araşdıran hədislərin sayı az deyildir. Şübhəsiz, İmam Mehdi (ə)ın dövründəki sənaye və texnologiya bəşərin dinsizliyinə səbəb olan müasir dünyamıza hakim texnologiya məhdudiyyəti aradan qaldırılacaq, bu sahə o qədər inkişaf edəcək ki, müasir insan onu dərk etməkdən acizdir.
Hədislərə görə zühur əsrindı mütərəqqi sənaye və texnologiya ilə dünya sanki bir şəhərə çevriləcək, şərqlilər qərbliləri görüb, danışıqlarını eşidəcəklər. İmam Sadiq (ə) buyurur: “Mehdinin dövründə şərqdə yaşayan imanlı bir şəxs qərbdə yaşayan qardaşını görəcəkdir”. Ayətullah Məkarim yazır: Zühur əsrində sənaye və texnologiya, xüsusi nəqliyyat və informasiya vasitələri o qədər inkişaf edəcək ki, dünyanın böyük qitələri həqiqətdə bir-birinə yaxın olan şəhərlər, şərq və qərb bir ev kimi görünəcək, zaman və məkan ölçüləri aradan qalxacaqdır… Hər halda, bütün bu dəyişikliklər sənaye və texnologiya sahəsində baş verən inqilabın nəticəsi ehtimal verilsə də, bir növ həmin əsrə zəmin yaradan elmi dərəcə, yüksək məlumat, ruhi və fikri hazırlıq tələb edir. Mütərəqqi texnologiya ümumdünyəvi islahat və ədalətli hökümətə mane olmadığı kimi, onsuz bu böyük hədəfə çatmaq qeyri-mümkündür.

4. Elm və biliyin çiçəklənməsi: Zühur əsrində dindarlıq elmlə birgə genişlənəcək və insan dindarlığı elm və texnologiyanın tərəqqisinə zidd bilməyəcək. Rəvayətlərə əsasən, günəşdən başqa enerji, sürətli nəqliyyat bə informasiya vasitələri, canlı səs və görüntülər bütün varlıq aləminə hakim kəsiləcək. Hər bir şey əlin içi kimi görünəcək və İmam (ə) bütün danyaya hökmranlıq edəcəkdir. Saleh insanlar tam azadlıqda yaşayacaqlar. Bütün bunlar imam Zamanın (ə) misilsiz höküməti sayəsində gerçəkləşəcəkdir. Əlbəttə, bu qəribə inkişaf möcüzə ilə baş verməyəcək, əksinə zühur əsrindəki elmi tərəqqinin məhsuludur. Belə ki, bəşər bu aləmdə təbiətə hakim qanunlara uyğun əməl edəcək, möcüzə isə istisna və zəruri hallarda göstəriləcəkdir. İmam Sadiq (ə) buyurur: “Elm iyirmi yeddi hərfdən ibarətdir və peyğəmbərlər onun yalnız iki hərfini gətirmişlər. İnsanlar hələ də həmin iki hərfdən başqasını bilmirlər. Bizim Qaimimiz (ə) zühur edərkən, digər iyirmi beş hərfi də üzə çıxacaq onu insanlar arasında yayacaq və iki hərfi də əlavə etməklə, iyirmi yeddi hərfi onlara çatdıracaqdır”. Bu hədisdən başa düşülür ki, bəşər elmi baxımdan inkişaf etsə də, İmam Mehdinin (ə) dövründə birdəfəlik on iki dəfə tərəqqi edəcək. Azacıq diqqət etdikdə, zühur əsrində elm və texnikanın qeyri-adi sürətlə inkişaf edəcəyini başa düşürük.

5. Əqlin təkamülü: Zühur əsrində camaat əqli baxımdan yüksək mərhələyə çatacaq. İmam Baqir (ə) buyurur: “İmam Zaman (ə)ın zühuru zamanı Allah rəhmətini bütün bəndələrinə şamil edərək, onların əqli təkamülə çatdıracaqdır”. İmam Zaman (ə) İslam göstərişlərini kamil şəkildəicra etdiyindən insanların düşüncə qabiliyyəti artacaq və Peyğəmbəri-Əkrəmin (s) “Əxlaqi gözəllikləri təkamülə çatdırmaq üçün göndərilmişəm” deyə buyurduğu hədəfi də həyata keçəcəkdir. İmam Zaman (ə) ın höküməti elmin tərəqqisini, əqlin təkamülünü, bəşərin gizli istedadlarının çiçəklənməsini ərməğan gətirəcəkdir. Bəşər uzun təcrübələrdən sonra, ilahi lütf və mərhəmət sayəsində dərk edəcək ki, insani tədbirlər bəşəriyyətin problemlərini həll etməyə qadir deyildir. Odur ki, hamı tam razılıqla İmam Zamanın (ə) inqilabını qəbul edəcəkdir.

6.Əxlaqi və mənəvi təkamül: Hədislərə görə İmam Zaman (ə) zühur edərkən insanların əxlaqi və mənəvi baxımdan da təkümlə çatacaqlar. O həzrətin dövlətinin spesifik xüsusiyyətlərindən biri də yer üzünü zülm və haqsızlıqdan təmizləyib, haqq ədalətlə doldurmaqdır. Rəvayətlər zühur əsrində dünyanı sivilizasiya, texnologiga, elm, əxlaq, mənəviyyat və əqlin inkişafı dövrü tanətdırır ki, müasir zamanımızdakı mütərəqqi elmi-texnologiya ilə fərsənglər fasiləsi olacaqdır. Əlbəttə, zühur əsrinin texnologiya bəşərin əxlaq və mədəniyyətini süquta sürükləyir, insanlar bu sahədə tərəqqi etdikdə, fitnə fəsada və kütləvi qırğınlara əl atır və insanlıqdan uzaqlaşırlar. İmam Zaman(ə) zühur etdiyi zaman dünyaya hakim hakim kəsilən şərait müasir dünyamıza hakim kəsilən şəraitlə tamamilə fərqlənəcək; yəni bəşər elmi-texnologiyası sahəsində hər nə qədər inkişaf etsə də, bir o qədər də əxlaq normalarına və insani keyfiyyətlərə yaxınlaşacaqdır.

Nəticə

Elm, sənaye, texnologiya, əql, mənəviyyat, əxlaq və s. Səciyyələrin tərəqqisini ərmağan gətirən ümumdünyəvi islahat və caganşümul quruluşun bərpası peyğəmbərlərin və digər məsum imamların dövründə qeyri-mümkün idi. Çünki onların dövründə bu quruluşa səbəb olan şərait yox idi. İmam Zamanın (ə) zühur əsrində isə buna şərait yaranacaq. Məhz bu səbəbdən dünyaya hakim acınacaqlı vəziyyət, qanlı müharibələr və amansız kütləvi qırğınlar o həzrətin hökümətinin qəbuluna səbəb olacaq. Demək, insanlar dünyanın mövcud nizamlarından, zülm və haqsızlıqlardan yorulub, ümidsizliyə qapıldıqdan sonra iman üzərində qurulan inqilaba, böyük islahata hazırlaşacaqlar. Belə bir şəraitdə, İmam Zaman (ə) zühur edəcək. İrqçilik və milliyyətpərəstlik bəşərin problemlərini həll etməyə qadir olmadığı kimi, elm, sənaye, texnologiya, əql, mənəviyyat, əxlaq və s, kimi səciyyələrin tərəqqisini ərməğan gətirən dünyamiqyaslı ədalət ilahi əxlaq və mənəviyyata söykənən fikri və mədəni hazırlıq da tələb edir.

Peyğəmbəri-Əkrəm (s) buyurur: “Yer mənim üçün bir yerə yığıldı, şərq və qərbin hər tərəfini gördüm. Tezliklə yer üzündə mənim ümmətimin höküməti bərpa olacaqdır.

İstifadə olunmuş mənbələr

Qurani-Kərim
“Biharul ənvar”, Əllamə Məclisi,  55-ci cild, səh, 122.
“Əl-hidayətul-kübra”, Hüseyn ibn Həmdan Hüseyni Həsini. 1-ci cild, səh, 340./
“Əş-şəriəti vəl-rəcət”, Şeyx Məhəmmədrza Təbəsi Nəcəfi, səh, 252.
Ayətullah Məkarim Şirazi, ” Mehdi – böyük inqilab”, səh, 82-90
“Müstədrəkül- vəsail”, Mirzə Hüseyn Təbərsi Qumi, 2-ci cild, 343.
“Ət-tacul-came lil üsul”
“İslam və dünya məzhəbləri baxımından Həzrət Mehdinin (ə) zühuru” Seyyid Əsədullah Haşimi. Səh, 255.
Təfsiri-Qurtubi “yunus surəsi təfsiri “
“Əqidə üsulları haqda əlli dərs” Ayətullah Nasir Məkarim Şirazi. Səh- 154-166. “Əqidə üsulları” Ayətulah Misbah Yəzdi, 2-ci cild səh. 226-227.

Bu şəxsi necə vəsf edim..

Bu şəxsi necə vəsf edim, bir halda düşmənləri həsəddən, dostları isə düşmənlərin qorxusundan onun fəzilət və üstün keyfiyyətlərini gizlətdilər. Bu halda, onun Əlinin fəzilətləri qərb və şərqi bürüdü

Vilayət xanədanının şahi, hidayət çırağı, möminlər və mütəqqilərin mövlası və rəhbəri, Allah və Peyğəmbər (s)in sevimlisi Əli ibn Əbu Talib (ə) fəzilətlər və üstün keyfiyyətlər ilə bütün vücudu doludur. Buna görə də, bu əzəmətli şəxsin İslam və Quran libasına bürünmüş əzəmətli şəxsiyyətinin keyfiyyətlərindən nə qədər danışsaq, onun sonsuz hikmətini, mərdanəliyini, fəziləti, şücaəti və dəyanətinin sadəcə bir damlasını izah etmiş olarıq, eyni zamanda böyük bir dərin dəryanın sadəcə kiçik bir damcısını göstərmiş olarıq. Ümumi olaraq deyə bilərik ki, möminlərin mövlası İmam Əli (ə) bütün insani və mənəvi keyfiyyətlərə sahib bir şəxs olmuşdur, elə bir insani dəyər və keyfiyyət tapa bilmərik ki, o Əlidə (ə) olmasın. Bütün dəyərlərə sahib olmaqla bərabər eyni zamanda bütün əxlaqi və irfani keyfiyyətləri də özündə cəm etmişdir. Təsadüfi deyil ki, Xəlil ibn Əhməd İmam Əlinin (ə) fəzilətini iki cümlədə gözəl vəsf etmişdir:

“Bu şəxsi necə vəsf edim, bir halda düşmənləri həsəddən, dostları isə düşmənlərin qorxusundan onun fəzilət və üstün keyfiyyətlərini gizlətdilər. Bu halda, onun Əlinin fəzilətləri qərb və şərqi bürüdü”

Həzrəti Əlinin (ə) üstün keyfiyyətlərindən və eyni zamanda fəzilətlərindən danışsaq bu kifayət edərki, hələ kiçik yaşında İslam Peyğəmbərinə (s) iman gətirmiş, onun sözünə inanmış, və ilk olaraq İslam dininin yayılmasında Peyğəmbərdən (s) öz yardımını əsirgəməmişdir. Bu həzrət İslam Peyğəmbəri (s) tərəfindən dəfərlərlə imamət və xilafət məqamına təyin edilmişdir. Müşriklərin Peyğəmbərin (s) mübarək evini mühasirəyə aldıqları o qorxulu gecədə öz canını heçə sayaraq Peyğəmbərin (s) yatağında yatıb, o həzrətin uğrunda və İslamın yaşamasında öz canını heçə saymışdı. Peyğəmbər o Həzrət barədə ümmətin atası və ondan sonra xilafət və canişinin məqamına layiq olan bir şəxs kimi təqdim etmişdir. Ozündən sonra gələn on bir məsum imamın (ə) atasıdır. Eyni zamanda Peyğəmbərin əziz övladı Həzrəti Fatimənin (s) sevimli həyat yoldaşıdır. İmam Əli (ə) döyüş meydanında əsl mərdlik göstərərək düşmənin canına qorxu salaraq İslam düşmənlərini lərzəyə salmış, xəndək döyüşündə küfr ordusunun pəhləvanı olan Əmr İbn Əbdəvidin kürəyini yerə vuraraq öz şücaətini dillər əzbəri etmişdir. Eyni halda, Xeybər qalasını yerindən qoparıb İslam ordusunu nüsrət və qələbəyə yetirən yeganə şəxsiyyətdir. İmam Əli (ə) elə böyük bir şəxsiyyətdir ki, onu ancaq Allah və İslam Peyğəmbəri (s) layiqincə tanıya bilmişdir.

“Ya Əli! Allahı mən və səndən başqa layiqincə tanıyan olmadı. Səni də Allah və məndən başqası layiqincə tanıyan olmadı

Başqa bir hədisdə İbn Abbas Rəsuli-Əkrəmin (s) belə buyurduğunu nəql edir
“Ağaclar qələm, dərya mürəkkəb, cinlər hesablayıcı, insanlar yazar olsa, Əli ibn Əbu Talibin fəzilətlərini sayıb-qurtara bilməzlər”

Digər bir hədisdə buyurulur
Əli bn Əbu Talibin üzünə baxmaq və adını çəkmək ibadətdir. Bəndənin imanı yanlız onun vilayətini qəbul etmək və düşmənlərinə nifrət etməklə qəbul olunar”.

Qurani-Kərimdə imam Əlinin (ə) fəzilət və üstünlüyünə işarə edən, o həzrəti İslam ümmətinin ən fəzilətlisi və İslam Peyğəmbərindən (s) sonra ən üstün şəxsiyyət göstərən ayələrdən biri “Sabiqun” adını daşıyan “Vaqiə” surəsinin 10-14-cü ayələridir. Bu ayələrdə buyurulur:

“Öndə olanlar, öndə olanlar! Onlar yaxın olanlardır. Onlar behiştin nemətlə dolu bağlarında olacaqlar. Bir qrupu əvvəlki ümmətlərdən, az bir qismi də sonrakılardandır!”

Hakim Həskani “Şəvahidut-tənzil” kitabında İbn Abbasdan belə nəql edir: “İmanda öndə olanlar üç nəfərdir: Musaya iman gətirən Yuşə ibn Nun, İsaya iman gətirən Sahibi-Yasin (Həbib Nəccar) və Peyğəmbərə (s) ilk iman gətirən Əli (ə)!”
Yenə həmin kitabda İbn Abbasın belə dediyi nəql olunur: “Peyğəmbərdən (s) bu ayənin təfsirini soruşdum. Həzrət buyurdu:

“Mən onun təfsirini Cəbraildən soruşdum. O dedi: “Ayə Əli və onun şiələrinə aiddir, onlar hamıdan öncə behiştə girəcəklər!

“Rozətul-mütəqqin”, 13-cü cild, səh. 265.”Əl-Mənaqib”, İbn Şəhr Aşub”, 3-cü cild, səh. 268.
“Əl-Mənaqib”, Xarəzmi, səh. 177, hədis 99 və “lisanul-mizan”, 5-ci cild, səh. 62. “Mizanul-etiqad”, Zəhəbi, səh467.
Əmali”, Şeyx Səduq, məclis 28, son hədis” (“Şəvahidut-tənzil”, c.2, səh.213, 215-216, hədis 924 və 927.)


GİAM

Etikaf nədir və hansı şərtləri var ?

“Etikaf” sözünün lüğəti mənası bir yerdə qalmağa, durmağa deyilir. İslam fiqhində işlənmə yeri və mənası isə bir şəxsin 3 gündən az olmamaq şərti ilə, xüsusi göstəriş üzrə məsciddə qalıb ibadətlə məşğul olmağ mənasındadır. “Etikaf bir müstəhəb əməldir ki, nəzir, əhd və ya and içmək yolu ilə insana vacib olur. Şəri etikaf odur ki, bir şəxs Allaha yaxın olmaq qəsdi ilə məsciddə qala, namaz və dua kimi ibadətlərlə məşğul ola.”

Etikafın bir neçə məxsus şərti vardır

1-Etikafda olan şəxs aqil (ağlı başında)
2– Allaha yaxınlıq qəsdi ilə olmalıdır (qürbətən iləllah)
3– Üç gündən az olmasın və ardıcıl olsun. Həmçinin etikafda olan şəxs oruc olmalıdır.
4– Birinci günün sübh əzanından qabaqdan 3-cü günün məğrib əzanına qədər məsciddə olsun
5– Heç bir şəri və əqli üzr olmadan məsciddən çıxmasın (ayaq yoluna getmək kimi istisna hallar)
6– Gərək qaldığı məscid ya bu 4 məsciddən biri (Məscidul-həram, məscidi peyğəmbər (s), Qüdsdə olan məscidul-əqsa və Kufə məscidi) olsun, ya da şəhər cameə məscidi olsun. (Cameə məscidi- bayramların qılındığı böyük şəhər məscidlərinə deyilir).
7– Əziyyət olmasın deyə övlad ata-anadan, qadın isə həyat yoldaşından icazə almalıdır.

GİAM

İmam Cavad (s) – möcüzəli mövlud

Vilayət səmasının 9-cu ulduzu olan İmam Cavad (ə) 195-ci hicri-qəməri ilinin rəcəb ayında Mədinə şəhərində dünyaya gəlmişdir.

Vaqifiyyə firqəsinin böyüklərindən biri İmam Rzaya (ə) deyir: “Sən İmamsan?”. İmam (ə) buyurur: “Bəli”. Deyir: “Sən İmam deyilsən”. İmam (ə) bir qədər başını aşağı salır və sonra buyurur: “Niyə belə düşünürsən ki, mən İmam deyiləm?”. O, dedi: “İmam Sadiqdən (ə) nəql edilir ki, İmam nəsilsiz deyildir. Sən bu yaşa gəlib çatmısan, ancaq oğlan övladın yoxdur”. İmam (ə) başını daha uzun müddət aşağı saldı və sonra buyurdu: “Allaha and olsun ki, uzun müddət keçməyəcəkdir ki, Allah mənə oğlan övladı verəcəkdir”. Bu söhbətdən bir il sonra İmam Cavad (ə) dünyaya gəldi.

İmam Kazımın (ə) qızı Həkimə xanım nəql edir: “O zaman ki, İmam Cavadın (ə) anası Xizranın doğum zamanı gəlib çatır, İmam Rza (ə) məni çağırdı və buyurdu: “Ey Həkimə! Xızranın doğum mərasimi üçün hazır ol” Sonra əmr etdi ki, mən, Xızran və doğum maması bir otağa gedək. Bizim üçün çırağı yandırdı və qapını üzümüzə bağladı. Bu zaman Xızranın doğum sancısı başladı və çıraq söndü. Mən nigaran oldum, ancaq İmam Cavad (ə) bir nur parçası kimi otağı aydınlandırdı və Həzrətdən (ə) yayılan nur bütün otağı bürümüşdü. Körpəni götürdüm və ətəyimə qoydum. Üzərində olan nazik örtüyü ondan ayırdım. Bu zaman İmam Rza (ə) qapını açıb içəri girdi. Körpəni məndən aldı və beşiyə qoydu. Sonra mənə buyurdu: “Ey Həkimə! Beşiyə nəzarət et!”. Üç gün keçəndən sonra İmam Cavad (ə) gözlərini açdı, sağa və sola baxdı. Buyurdu: “Şəhadət verirəm ki, Allahdan başqa məbud yoxdur. Muhəmməd (s) Allahın göndərdiyidir”. Qorxaraq ayağa qalxdım və İmam Rzanın (ə) yanına getdim. Həzrətə (ə) olanları dedim. İmam (ə) buyurdu: “Ey Həkimə! Ondan görəcəyin qeyri-adiliklər, eşitdiklərindən daha çox olacaqdır””.

İmranın oğlu Kəlim nəql edir ki, İmam Rzaya (ə) dedim: “Allahdan istə ki, sənə oğlan övladı versin”. İmam (ə) buyurdu: “Mənim ruzim ancaq bir oğlan övladıdır ki, varisim olacaqdır”. O zaman ki, İmam Cavad (ə) dünyaya gəlir, İmam Rza (ə) səhabələrinə buyurur: “Allah mənə bir körpə vermişdir ki, Musa ibn İmran (ə) kimi dənizləri yaracaq, İsa ibn Məryəm kimi (ə) pak xəlq olmuşdur. Oğlum haqsız yerə öldürüləcəkdir və səma əhli ona ağlayacaqdır və Allah onun düşməninə qəzəblənəcəkdir”.

Giam

İmam Hadi əleyhissəlamın şəhadəti

İmam Əli ibn Mühəmməd (ə) şiələrin onuncu imamıdır və o həzrətin ləqəbi Hadidir. O həzrət 212-ci hicri-qəməri ilinin Zil-həccə ayının 15-də dünyaya gəlmişdir. Bəzi mənbələrdə Zil-həccə ayının 27-si də qeyd edilmişdir. O həzrətin atasının adı imam Cavaddır (ə). Tarixdə anasının adını Səmanə və yaxud Süsən qeyd etmişlər. Həzrət 254-cü hicri-qəməri ilində vəfat etmişdir. Amma onun hansı ay və hansı gündə olması barədə ixtilaflar var. Bəzi mənbələrdə Rəcəb ayının 3-də, digər mənbələrdə isə Cəmadiüs-sani ayının 25-də və yaxud 26-da şəhid edildiyi  qeyd edilir. 
İmam Cavad (ə) 220-ci h.q. ilində şəhadətə yetirildikdən sonra, hələ səkkiz yaşında olan oğlu imam Hadi (ə) imamətə çatdı. Şiələr imamın həddi-büluğa çatmaması məsələsini imam Cavad (ə) haqqında təcrübə edərək həll etdiklərindən nə özləri, nə də onların böyükləri imam Hadinin (ə) imaməti barəsində şübhəyə düşmədilər. İmam Əliyyən-Nəqi əleyhissəlamın Samirra şəhərində ciddi nəzarət altında olmasına baxmayaraq, çətinliklər nəticəsində bir an olsun belə, zalımlarla saziş etmir. Məlum məsələdir ki İmamın İlahi bir şəxsiyyət olması onun ictimai mövqeyi və eləcə də, xəlifələrlə həmkarlıq etməyib onlara qarşı apardığı mənfi mübarizə o dövrün hökuməti üçün təhlükəli olub dözüləsi deyildi. Onlar daima bu məsələdən narahat idilər. Axırda yeganə çıxış yolunu Allah nurunu söndürməkdə görüb İmam Əliyyən-Nəqi əleyhissəlamı öldürmək fikrinə düşdülər. Beləliklə o Həzrət də özündən qabaqkı İmamlar kimi təbii ölümlə deyil xəlifə Mötəzzin hakimiyyəti dövründə zəhərlənərək hicrətin iki yüz əlli dördüncü ili Rəcəb ayında şəhid olur və Samirra şəhərində öz evində dəfn edilir.

GİAM

Behişt hurisi – Xanım Fatimə (s.ə)

Xanım Zəhra (s.ə) besətin 5-ci ili, cəmadis- sani ayının 20- də dünyaya göz açmışdır. Bu zaman Peyğəmbərin (s) 45 yaşı var idi. İmam Sadiq (ə) və İmam Baqir (ə) –dan nəql olunan rəvayətdə deyilir: Həzrəti Zəhranın (s.ə) anası xanım Xədicə olmuşdur. Peyğəmbər (s) özünün merac gecələrinin birində ona təklif olunan cənnət meyvələrindən olan təzə xurma və üzümdən dadmışdı. Allah- Taala həmin behişt meyvələrini Peyğəmbərin (s) sülbündə formaya salmışdı. Buna görədə xanım Fatiməni (s.ə) “Həvraul insiyyə”də adlandırıblar. Bununda mənası xanım Zəhranın (s.ə) insan ola- ola behişt hurilərindən sayılması deməkdir. Beləki Peyğəmbər (s) hər zaman cənnət ətrini arzulasaydı, onun və tuba ağacının ətrini Fatimədən (s.) alardı.

İlahi ! Bu necə bir xanımdır, bu necə paklıqdır ! Müqəddəsliyin təzahürünə bax ! Elə bir xanım ki, əvvəli behişt meyvəsidir. Xəmiri behiştdən yoğrulub. Bünövrəsində paklıq var. Təharəti-eşq. Mütəal Allah, ta əvvəlindən pak-pakizə xəlq eləyib. Elə bir xanım ki, Quran, Allahın onu bütün çirkinliklərdən pak və uzaq etdiyini söyləyir. Elə bir xanım ki, həm insandır, həm huri. Həm mələkdir, həm mələkdən üstündür. Elə bir xanım ki, Allah Rəsulu nə zaman behişt üçün darıxsa, bağrına basar, qoxlayardı.

Digər bir məsələ – Bir gün Allahın rəsulu evə daxil olduqda Xədicənin (s.ə) kiminləsə söhbət etdiyini eşidir və bu barədə ondan soruşduqda o pak qadın belə cavab verir: “bətnimdəki uşaq mənimlə söhbət edir, o, mənim həmsöhbətimdir. Peyğəmbər (s) buyurdu: “Cəbrail (ə) mənə xəbər verib ki, bu uşaq qız uşağıdır və bizim mübarək, nəslimizdə budur. Allah Taala tezliklə mənim nəslimi onun vasitəsi ilə dünyaya gətirəcəkdir. İmamlar onun nəslindən dünyaya gələcəklər.

Kim idi bu xanım ? Elə bir xanım ki, ta bətindən dil açıb. Elə bir xanım ki, Rəbbin izni və iradəsi ilə, göz açmamış dil açıb. Elə bir xanım ki, şəninə surə nazil olub, ayələr dil açıb. Elə bir xanım ki, özü təklikdə 11 imam anası olub. Allah bu xanıma nə qədər xeyir-bərəkət verib, nə qədər fəzilət, nə qədər ilahi məqam bəxş edib ki, peyğəmbərin (s) ondan sonra gələn imamların, ondan sonra gələn övliyaların, ondan sonrakı bütün möminlərin və daha artığı bütün günahkarların başı üstdə bir nur olub. Ümid olub, çıraq olub. O, dünyaya gələn zaman ondan saçan nur bütün Məkkə evlərini işıqlandırırdı. Behişt hurilərindən on nəfər əllərində cənnətdən gətirdikləri teşt və kovsər suyundan doldurulmuş kuzə ilə evə daxil oldular. Xədicənin qarşısında duran qadın Fatiməni (s.ə) götürüb kosər suyu ilə yudu. Ağappaq, ətirli iki parçadan biri ilə onu bələyib, digəri ilə isə başını bağladı. Sonra Fatiməni (s.ə) dindirdi. Fatimə (s.ə) dil açıb Allahın birliyinə, Məhəmmədin (s) onun rəsulu olmasına şəhadət verdi.
Allah bizi dünya-axirət xanım Fatimədən ayrı salmasın. O ki, qiyamətdə deyəcəklər, “eynə-Fatimiyyun” hardadır Fatimənin yolunu gedənlər ?.. Rəbbim bizi, bu yolun həqiqi yolçularından qərar versin, inşəAllah. Vəssəlamu-aleykum.

GİAM

Xanım Fatimə (s.ə) haqqında nazil olan surə və ayələr hansılardır ?

KOVSƏR SURƏSİ
Səmavi kitabımız olan Qurani-Kərimdə ən kiçik surə olan “Əl-Kövsər” surəsi Həzrəti-Fatimeyi-Zəhranın (s.ə.) barəsində nazil olmuşdur. Quranın 108-ci surəsidir, 3 ayədən ibarətdir. Bu surə Məkkədə nazil olub, ona görə də Məkkə surələrindən sayılır. Bu surəni oxumağın savabı və fəziləti barədə İslam Peyğəmbəri Həzrəti-Mühəmməd (s) buyurub. “Bu surəni oxuyan hər kəsi Xudavəndi-Aləm behişt bulaqlarının suyundan sirab edəcəkdir. Allah bəndələrinin bayram günü kəsdikləri qurbanların sayı qədər ona əcr veriləcəkdir.”
“Kövsər” sözü “Kəsrət” (çoxlu) sözündən götürülmüşdür və çoxlu xeyir-bərəkət mənasını verir.
“Məcməül-bəyan” kitabının müəllifi (c. 10, səh. 549) yazır: “Kövsər” sözünün mənası “Çoxlu xeyir”dir. “Təfsiri-Müstənəd” müəllifi yazır: “Kovsər” dedikdə, çoxlu xeyir olan Xanım Fatimeyi-Zəhra (s.ə.) və onun övladları nəzərdə tutulmuşdur ki, həm kəmiyyətcə, həm də keyfiyyətcə böyük xeyirdir və Yer üzünün zinətləridir. Peyğəmbəri-Əkrəm (s) buyurmuşdur: “Allah-təala mənim nəslimə yer üzündə zinət vermişdir və mənim nəslim Əli (ə), Fatimə (s.ə.), Həsən (ə), Hüseyn (ə) və onların övladlarıdır”.

Əhli sünnə alimlərindən olan Fəxri Razi öz təfsirində yazır: “Kövsər” Peyğəmbərin (s) övladlarıdır. Ona görə ki, bu surə həzrəti övladı olmadığı üçün məzəmmət etdikləri zaman nazil olmuşdur. Onun mənası budur ki, Allah-taala həzrətə həmişə davam edəcək bir nəsil verəcəkdir. Görün Əhli-beytdən (ə) nə qədər kəslər öldürülmüşdür, lakin bununla belə aləm onların varlığı ilə doludur. Amma Bəni-Üməyyədən nəzərə çarpacaq kimsə qalmamışdır.

Təthir ayəsi:
اِنَّما يُريدُ اللَّه لِيُذْهِبَ عَنْكُم الرِّجسَ اَهلَ البَيت وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً    Ümmü Sələmə deyir: “Bu ayə nazil olduğu zaman, Peyğəmbər (s) Əlini (ə), Fatiməni (ə), Həsən (ə) və Hüseyni (ə) yanına çağırıb buyurdu: “Bunlar mənim Əhli-beytimdir.””

Məvəddət ayəsi:
قُلْ لا أَسأَلُكُمْ عَلَيهِ أَجراً اِلَّا الْمَوَدَّةَ فِى الْقُربى‏
“(Ey mənim rəsulum!) de: “Mən sizdən peyğəmbərliyimin əvəzində qohumlarıma (Əhli-beytimə) sevgidən başqa bir muzd istəmirəm.””
Süyuti İbn Abbasdan belə rəvayət edir: “Bu ayə Peyğəmbərə (s) nazil olduqda, səhabələr dedilər: “Ey Allahın Rəsulu (s)! Məhəbbət göstərməyi bizə vacib edilən yaxınlarınız kimlərdir?” Peyğəmbər (s) buyurdu: “Əli, Fatimə və onun iki övladı!””

Qeyd etməliyik ki, digər məsum imamların adı kimi Həzrət Fatimənin (s) adı da Quranda aşkar şəkildə keçməyib. Amma Peyğəmbər, Əhli-Beyt və səhabələrdən rəvayət edilən çoxsaylı hədislərdə Kövsər surəsinin və Quranın 67 surəsində 135-dək ayənin Həzrət Zəhra (s) ilə bağlı olduğuna işarələr edilib. Bəzən ayələrin şəni-nüzulu, bəzən təvili, bəzən tətbiqi və təfsiri Həzrət Zəhraya (s) aid edilib.

Qurani-Kərimin Kövsər surəsinin, Təthir, Mübahilə və Nəzr ayələri kimi ayələrin Həzrət Fatimə (s) barədə olması müfəssir və mühəddislər arasında daha məşhurdur.” 

GİAM